W ostatnim dniu stycznia w Krakowie odbyła się konferencja Nauka jako antidotum – na zagrożenia dla pacjenta i dla leczniczego produktu roślinnego. Zorganizowały ją Polska Rada Leku Roślinnego i firma Labofarm.
Celem konferencji była integracja środowisk lekarskich, farmaceutycznych, naukowych, a także instytucji państwowych i producentów leków roślinnych, wokół aktualnych problemów fitoterapii w Polsce. Głównym założeniem konferencji było sformułowanie wspólnego stanowiska w kwestii polityki lekowej państwa i prawa farmaceutycznego, w celu przeciwdziałania zagrożeniom dla zdrowia i życia ludzi, wynikającym z nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku aptecznego. Zaplanowano dwa panele: ekspercki i praktyczny. Współorganizatorem panelu praktycznego była Okręgowa Izba Aptekarska i Krakowski Oddział PTFarm. Konferencję prowadziła mgr farm. Maria Piaskowska. Jako eksperci wystąpili prezes PRLR mgr farm. Tadeusz Pawełek, dyrektor firmy Labofarm mgr farm. Magdalena Pawełek Górska oraz członek zarządu Labofarmu, lek. med. Jan Pawełek.
Uczestnicy
W charakterze ekspertów wystąpili: kierownik Katedry Farmakodynamiki Wydziału Farmaceutycznego CM UJ prof. dr hab. Barbara Filipek; kierownik Katedry Farmakognozji z Ogrodem Roślin Leczniczych GUM prof. dr hab. Mirosława Krauze-Baranowska; kierownik Katedry Botaniki Farmaceutycznej Wydziału Farmaceutycznego CM UJ prof. dr hab. Halina Ekert; wieloletni kierownik Katedry i Zakładu Farmakognozji UM w Poznaniu prof. dr hab. Irena Matławska; dr hab. Bożena Muszyńska, prof. nadzw. UJ z Katedry Botaniki Farmaceutycznej CM UJ; prodziekan Wydziału Prawa, kierownik Zakładu Prawa Międzynarodowego Publicznego dr hab. Maciej Perkowski, prof. nadzw. UwB.; prezes oddziału PTFarm w Krakowie, kierownik Katedry Chemii Nieorganicznej i Analitycznej Wydziału Farmaceutycznego CM UJ dr hab. Włodzimierz Opoka, prof. UJ; ekspert PRLR dr hab. n. farm. Elżbieta Wojtasik; p.o. kierownika Zakładu Higieny Żywienia i Epidemiologii UM w Łodzi dr n. med. Elżbieta Trafalska; aptekarz, publicysta, wykładowca dr n. farm. Piotr Kaczmarczyk; przewodniczący Ogólnopolskiej Sekcji Leku Roślinnego PTFarm, specjalista w zakresie leku roślinnego dr n. farm. Tomasz Baj; wiceprezes Okręgowej Rady Lekarskiej w Krakowie lek. med. Mariusz Janikowski; wiceprezes Okręgowej Izby Aptekarskiej w Krakowie mgr n. farm. Elżbieta Rząsa- -Duran; specjalista d.s. obsługi prawnej w firmie Labofarm mgr Monika Bartwicka; psycholog, szkoleniowiec w zakresie efektywnej komunikacji i rozwiązywania konfliktów mgr Barbara Kątnik; mgr farm. Jarosław Widelski z Katedry i Zakładu Farmakognozji z Pracownią Roślin Leczniczych; członek Okręgowej Izby Aptekarskiej w Krakowie, przewodniczący Komisji d.s. aptek szpitalnych mgr farm. Walenty Zajdel; członek Rady Okręgowej Izby Aptekarskiej w Krakowie, przewodniczący komisji d.s. wizerunku zawodu farmaceuty, współwłaściciel Apteki u Farmaceutów mgr farm. Effiom Uman-Ntuk; fitoterapeuta, lekarz rodzinny lek. med. Tadeusz Liczko. W konferencji uczestniczyli również zaproszeni farmaceuci i przybyli goście.
Wystąpienia
Zainaugurowało ją przedstawienie i przekazanie pisma od prezesa Naczelnej Rady Aptekarskiej z poparciem dla działań Polskiej Rady Leku Roślinnego i postulatem uregulowania rynku farmaceutycznego oraz statusu leku roślinnego. Szczególny nacisk położono w nim na rolę farmaceutów jako niezależnych właścicieli aptek oraz gwarantów bezpieczeństwa pacjenta i prawidłowo sprawowanej opieki farmaceutycznej.
Cykl zaplanowanych wykładów poprzedził swoim wystąpieniem prezes Polskiej Rady Leku Roślinnego mgr farm. Tadeusz Pawełek. Podkreślił konieczność integracji różnych środowisk: okręgowych izb lekarskich, okręgowych izb aptekarskich, okręgowych izb pielęgniarek i położnych oraz środowisk naukowych w celu skutecznych działaniach o pozycję farmaceuty, którego kompetencje pozwalają na łączenie fachowości w zakresie poradnictwa z właściwą dystrybucją leku ziołowego. Zwrócił również uwagę na nieprzestrzeganie granicy między lekiem a żywnością. Przywołał także wcześniejsze dezyderaty kierowane do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i do Prezydenta RP: Wstępna analiza sytuacji na rynku farmaceutycznym, ze szczególnym uwzględnieniem produktów leczniczych roślinnych (październik 2015) i Apel o politykę lekową państwa, zapewniającą przestrzeganie granicy między lekiem a żywnością oraz przeciwdziałanie zagrożeniom dla zdrowia i życia ludzi, wynikającym z nieprawidłowości w zakresie wytwarzania, dystrybucji i reklamy suplementów diety (czerwiec 2016). Wskazał na ugruntowaną pozycję polskiego zielarstwa i leku roślinnego na rynku krajowym i europejskim oraz na nieprawidłowości występujące) na rynku farmaceutycznym i związane z tym zagrożenia. Dyrektywy te prowadzą do naturalnych wniosków – mianowicie konieczności wdrożenia działań zapobiegających tym zagrożeniom.
Panel ekspercki
Prof. Mirosława Krauze-Baranowska skoncentrowała się na omówieniu występujących na rynku farmaceutycznym leczniczych surowców roślinnych w formie produktów różnych kategorii i o różnym statusie prawnym. Szczególny nacisk położyła na odmienne procedury wprowadzenia tych produktów do obrotu, co determinuje ich jakość oraz ma też znaczenie dla bezpieczeństwa stosowania i skuteczności. Badania nad jakością i skutecznością różnych kategorii produktów wskazują na niekwestionowaną przewagę leków ziołowych nad suplementami diety.
Dr Piotr Kaczmarczyk przeanalizował perspektywy współczesnej fitoterapii. Podkreślił problem związany z niewłaściwym samoleczeniem, opartym na niedostatecznie zweryfikowanych produktach, ich mnogości i podaży. Wystąpienie dr Kaczmarczyka i przedstawione w nim problemy nasuwają konieczność podjęcia pewnych działań – m.in. pomocy farmaceutom jako specjalistom w zakresie fitoterapii. Również wraca kwestia szeroko rozumianej opieki farmaceutycznej, z jednoczesną potrzebą kształcenia w tym zakresie.
Ostatnim wykładowcą występującym w panelu eksperckim był prof. Maciej Perkowski, który naświetlił pojęcie suplementu diety w aspekcie prawnym oraz jego złożoności ze względu na współcześnie obowiązujące prawo i brak jednoznacznej regulacji. Zauważył, iż obecnie jest problem z jakością suplementów i brakiem odpowiedzialności za te produkty przez organy państwowe. Sposób prezentacji i ich reklama niosą ze sobą liczne nadużycia. W świadomości nie do końca zorientowanych pacjentów powstaje wrażenie, że również są one lekami. Taka sytuacja wymaga podjęcia konkretnych restrykcyjnych działań kontrolnych ze strony państwa – chodzi przecież o zdrowie pacjentów.
Dyskusja
Po zakończeniu wykładów z panelu eksperckiego rozpoczęła się dyskusja. Powracano do problemów związanych z suplementami diety, ich niezweryfikowanej jakości i występujących na tym polu regulacji prawnych. Konieczna jest stopniowa eliminacja możliwych dla zdrowia życia pacjenta zagrożeń, w związku z ich niekontrolowaną produkcją. Ponownie zwrócono uwagę na nowelizację Prawa farmaceutycznego, która została odrzucona przez senat. Na zakończenie dyskusji jej uczestnicy sygnowali wspólne stanowisko, popierające działania Polskiej Rady Leku Roślinnego i Naczelnej Izby Aptekarskiej.
Panel praktyczny
Po krótkiej wymianie opinii kontynuowano konferencję w panelu praktycznym. O aktualnej sytuacji na rynku farmaceutycznym mówiła prawnik, mgr Monika Bartwicka. Przedstawiła zmiany, jakie zakładała nowelizacja ustawy Prawo farmaceutyczne, w kontekście wprowadzenia Apteki dla aptekarza. Podkreśliła różnice między lekiem a suplementem diety na każdej płaszczyźnie – od momentu powstania produktu, po sprzedaż i reklamę. Znaczenie odpowiednio przebadanego surowca podkreślił lek. med. Tadeusz Liczko. Środki lecznicze podawane pacjentom muszą być poświadczone rzetelnymi badaniami, a każda ich dawka musi zawierać odpowiednią ilość substancji czynnej – jest to podstawa skutecznej terapii. Odrębnym zagadnieniem jest zaś kształcenie farmaceutów w zakresie fitoterapii – omówił to dr Tomasz Baj. Przedstawił on możliwości podniesienia poziomu wiedzy z zakresu leku roślinnego przez przyszłego, ale i praktykującego już farmaceutę.
Prof. Barbara Filipek mówiła o korzyściach, jak również i zagrożeniach dla zdrowia wynikających ze stosowania suplementów diety. Jak można było dowiedzieć się z jej wystąpienia, niewskazanym jest zażywanie suplementów bez konsultacji z lekarzem, mimo tego, iż są to środki spożywcze, które można zakupić bez recepty. Niekontrolowane ich spożywanie może spowodować wzrost ryzyka zawału, udaru lub nowotworów oraz działań niepożądanych, wynikających z interakcji z zażywanymi jednocześnie lekami.
* * *
Na koniec Prezes Polskiej Rady Leku Roślinnego mgr farm. Tadeusz Pawełek podziękował wszystkim uczestnikom konferencji za udział i osobiste zaangażowanie w działania mające na celu uzdrowienie sytuacji na rynku farmaceutycznym.
Podczas kuluarowych rozmów, ale też w wielu wystąpieniach, pojawiała się opinia, że istotę problemu oddaje sam tytuł konferencji. Najskuteczniejszym antidotum na możliwe dla pacjenta i statusu leczniczego produktu roślinnego zagrożenia jest po prostu nauka. Każdy środek terapeutyczny podawany pacjentowi powinien posiadać certyfikat i pieczęć jednostki badawczej.
