Rośliny leczniczeZłoto Indian

Złoto Indian

Oczar wirginijski Hamamelis virginiana jest krzewem lub niewielkim drzewkiem, pochodzi z Ameryki Płn. Ma szerokie liście o ząbkowanym brzegu blaszki. Żółte kwiaty, rozkwitające wczesną wiosną, mają wąskie, długie płatki, a owocem są zdrewniałe i owłosione torebki. Roślina jest uprawiana w dużych ogrodach i w parkach, gdzie jest ceniona ze względu na swój efektowny wygląd.

Piękny i pożyteczny

Wartości estetyczne to jednak nie wszystko. Oczar ma niezwykłe właściwości lecznicze, które wykorzystywane są przez rdzennych Amerykanów od lat. Działania farmakologiczne surowca są udowodnione badaniami klinicznymi, a monografia rośliny występuje w Farmakopei Europejskiej (od 2011), w Komisji E, w European Scientific Cooperative on Phytotherapy 5 (ESCOP 5).

Liście, kora

Hamamelidis folium et cortex są wykorzystywane w fitoterapii. Te surowce charakteryzują się podobnymi właściwościami leczniczymi. Do preparatów z oczaru należą stosowane wewnętrznie odwary, płynne ekstrakty, tabletki i kapsułki. Do użytku zewnętrznego wykorzystywane są również odwary, czopki i tzw. woda oczarowa, która ma zastosowanie w kosmetyce. Otrzymywana jest przez destylację z parą wodną gałązek lub liści, zbieranych wczesną wiosną i na początku lata. Tak wykonany destylat może być rozcieńczony przez dodanie wody w stosunku 1:3 (destylat:woda).

Skład chemiczny

Ekstrakty oczaru są bogate w garbniki (galotaniny). Są to przede wszystkim hamamelitaniny α, β, γ. Liście zawierają do 10% hamamelitaniny (digaloiloglukozy) – nie mniej niż 5,5% garbników w suchym surowcu. Kora powinna zawierać co najmniej 4% tej grupy związków. Do substancji czynnych należą również flawonoidy, procyjanidyny (większa zawartość w liściach), kwas galusowy i olejek eteryczny (safrol, jonon).

Działanie ściągające

wynika z obecności garbników. Podczas aplikacji na uszkodzoną powierzchnię skóry substancje czynne surowca reagują z białkami skóry, powodując ich wytrącenie. Efektem jest wzrost napięcia powierzchniowej warstwy skóry i skurcz naczyń włosowatych.
Działanie ekstraktów Hamamelidis folium et cortex, polegające na zwężaniu naczyń, potwierdziła termometryczna ocena aktywności ekstraktów wodno- propylenoglikolowych (w stosunku woda propylenoglikol 50:50). Badanie przeprowadzono z udziałem 30 ochotników. Aplikowano preparat na powierzchnię skóry ramion i oceniano zmianę temperatury ciała. Wzrost temperatury wskazuje na wzrost przekrwienia skóry, a więc rozkurcz mięśni gładkich naczyń i rozszerzenie naczyń. Spadek temperatury jest efektem zmniejszonego przekrwienia obszaru powierzchni ciała w miejscu aplikacji, a zatem konsekwencją skurczu mięśni i zwężenia naczyń. Wykazano, że ekstrakt powodował znaczącą redukcję temperatury ciała w porównaniu z wynikami placebo.
Działanie ściągające oraz skurcz mięśni gładkich naczyń powoduje zmniejszoną przepuszczalność bariery skórnej, czego efektem jest aktywność przeciwzapalna surowca. Skuteczność tego działania jest potwierdzona badaniami naukowymi. W jednym z nich porównywano efekt przeciwzapalny po aplikacji wody oczarowej, kremu z ekstraktem z rumianku oraz 1% kremu z hydrokortyzonem. Udowodniono, że destylat Hamamelidis wykazuje łagodny efekt przeciwzapalny, szczególnie jeśli jest inkorporowany do fosfolipidowej bazy, która powoduje zwiększenie przenikania substancji czynnych do miejsca zmienionego chorobowo.
Opublikowano pracę przedstawiającą wyniki badania efektu hamamelitaniny oraz konsekwentnie ekstraktów Hamamelis virginiana na apoptozę fibroblastów u myszy, związaną z działaniem czynnika martwicy nowotworów (TNFα- Tumor Necrosis Factor). Wyniki wskazują, że substancje czynne, występujące w surowcu Hamamelidis folium et cortex, mogą hamować apoptozę oraz cytotoksyczność TNF. Badanie sugeruje że hamamelitanina, zależnie od dawki, powoduje inhibicję rozkładu DNA, indukowaną TNF. Autorzy badań przedstawiają działanie ochronne ekstraktów Hamamelidis przed śmiercią komórek, spowodowaną promieniowaniem UVB.

PAF (Platelet Activating Factor)

Ciekawą aktywnością surowca jest hamowanie czynnika aktywującego płytki krwi (PAF). Badanie przeprowadzono w warunkach in vitro. PAF jest częściowo odpowiedzialny za wiele objawów reakcji alergicznych, m.in. skurcz oskrzeli czy wzrost przepuszczalności naczyń krwionośnych. Autorzy badania sugerują potencjał oczaru w leczeniu zaburzeń, takich jak astma, wrzodziejące zapalenie okrężnicy lub choroba Crohna. Konieczne jest udokumentowanie tej aktywności w badaniach in vivo.

Na stany zapalne i nie tylko

Ze względu na opisane wyżej działanie surowca, Hamamelidis folium et cortex wykorzystywane są w wielu schorzeniach, m.in. do płukania ust i gardła w przypadku stanów zapalnych dziąseł i krtani. Mogą być stosowane również w łagodnych zmianach skórnych, otarciach i stłuczeniach oraz w stanach zapalnych żył (w połączeniu z gorzknikiem kanadyjskim). W postaci czopków bądź okładów z odwarów, surowiec wykorzystywany jest pomocniczo w leczeniu hemoroidów. Działanie zwężające naczynia może być wykorzystywane w leczeniu nadmiernego krwawienia menstruacyjnego.

Dawkowanie

surowca to przyjmowanie naparu 3 razy dziennie, wykonanego z 2 g suszonej kory lub liści oczaru. W przypadku ekstraktu płynnego 7-14 ml na dzień lub odpowiednie ilości w preparacie. Czopki w leczeniu hemoroidów, zawierające 0,1-1 g wyciągu z surowca, należy stosować 3 razy dziennie.

Kosmetyka

Oczar wirginijski znajduje tu największe zastosowanie. Obecność garbników warunkuje działanie ściągające, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Szczególnie bakterie tlenowe są wrażliwe na działanie destylatu z oczaru. Stosowanie ekstraktów może być wspomagającą terapią w leczeniu trądziku. Destylat powoduje zmniejszenie stanów zapalnych skóry i regenerację naskórka w przypadku łagodnych zmian skórnych lub ran. Poprzez aktywność zwężającą naczynia krwionośne zmniejsza zaczerwienienia i podrażnienia skóry. Może być stosowany u osób z cerą naczynkową. Woda oczarowa wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne. Udowodniono, że hamamelitanina ma silne działanie protekcyjne na komórki mysie – fibroblasty, chroniąc je przed uszkodzeniami spowodowanymi wolnymi rodnikami. Zmiata wolne rodniki. Te właściwości przeciwstarzeniowe mogą być wykorzystywane do pielęgnacji skóry dojrzałej lub narażonej na działanie czynników utleniających. Łagodzi inne objawy starzenia skóry: wysuszenie, swędzenie lub łuszczenie, wynikające ze zmniejszonej zawartości wody w komórkach skórnych. Po aplikacji ekstraktu z oczaru następuje poprawa zawartości płaszcza wodno-lipidowego (sebum) i zwiększenie nawilżenia. Dodatkowo obserwowana jest redukcja pęknięć powierzchni skóry i zaczerwienienia.

Przeciwwskazania

Interakcje występujące po przyjęciu preparatów z oczaru wirginijskiego, to możliwy zmniejszony proces absorpcji składników mineralnych oraz witaminy B – ze względu na obecność garbników w preparatach.
Toksyczność surowca została przeanalizowana. Udowodniono, że w badaniu in vitro nie wykazuje on potencjalnego efektu mutagennego.
Działania niepożądane, zaobserwowane po podawaniu doustnym ekstraktów surowca, to łagodne podrażnienie błony śluzowej żołądka u osób wrażliwych. Miejscowe stany zapalne zdarzały się rzadko.
Bezpieczeństwo stosowania u dzieci nie zostało dokładnie zbadane, nie zaobserwowano jednak działań niepożądanych w trakcie leczenia miejscowego. W przypadku podawania doustnych preparatów, nie ma wystarczających danych, jednak nie przewiduje się poważnych skutków ubocznych. Bezpieczniej jest podawać oczar dzieciom powyżej 12 roku życia.
Surowiec należy do kategorii B w klasyfikacji leków FDA, przyjmowanych w trakcie ciąży. W przeprowadzonych badaniach na zwierzętach nie zaobserwowano zaburzeń w rozwoju płodu, badania na kobietach w ciąży nie dostarczają wystarczająco wiarygodnych danych.

* * *

Oczar wirginijski należy do cennych surowców roślinnych. Nie bez kozery nazywany jest złotem Indian. Dzięki właściwościom ściągającym, przeciwzapalnym i obkurczającym naczynia krwionośne, może być stosowany w wielu dolegliwościach organizmu, czego potwierdzeniem jest wieloletnie wykorzystanie surowca w medycynie tradycyjnej. Wzrost zainteresowania badaczy surowcem umożliwi poznanie dokładnego mechanizmu działania, jak również innych nieznanych aktywności, które mogą zapoczątkować analizę surowca pod względem innych wskazań lekarskich.

Piśmiennictwo dostępne w redakcji.

Autor

  • mgr farm. Dominika Glamowska

    Mgr farm. Dominika Glamowska jest absolwentką Wydziału Farmaceutycznego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Uczestniczka konferencji naukowych, także międzynarodowych. Interesuje się roślinnymi surowcami leczniczymi i fitoterapią.

Poprzedni artykuł
Następny artykuł

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Polecane

Najnowsze

Więcej