Łysiejący naród… Dane są bezlitosne. Jesteśmy jednym z najszybciej łysiejących narodów na świecie. Biorąc pod uwagę mechanizm androgenowego wypadania włosów, co drugi polski mężczyzna zgłasza taki problem.
Dla porównania: najmniejszy odsetek łysiejących mężczyzn odnotowuje się w Chinach, w Meksyku i w Japonii. Na wypadanie włosów narzekają również kobiety.
Fitoterapia w schorzeniach dermatologicznych skóry rzadko znajduje uznanie lekarzy. Tymczasem surowce ziołowe – czy to w gotowych mieszankach, czy w lekach recepturowych – mają pacjentowi wiele do zaoferowania. Szczególnie jeśli chodzi o problem wypadających włosów.
Wśród czynników ryzyka wymienia się predyspozycje genetyczne, przewlekle stosowane leki, używki, stres, choroby i nieodpowiednią dietę. Ważną przyczyną wypadania włosów są też schorzenia dermatologiczne owłosionej skóry głowy – łupież, łojotokowe zapalenie skóry, atopowe zapalenie skóry (AZS) czy egzema. Stosowane metody terapii są w stanie tylko opóźnić i zmniejszyć nasilenie procesu łysienia. Oprócz techniki laserowej czy wstrzykiwania bogatopłytkowym osoczem, skuteczną metodą leczenia jest transplantacja włosów. Dla przeciętnego Polaka jest to jednak zabieg poza możliwościami finansowymi. Dlatego najpierw powinno się zwrócić uwagę na usuwanie czynników ryzyka, właściwe postępowanie dietetyczne i wykorzystanie naturalnych surowców ziołowych.
Tradycyjnie pokrzywa
Z leczeniem problemów dermatologicznych kojarzy się nam przede wszystkim pokrzywa zwyczajna Urtica dioica L. Jednoroczna, pospolita roślina, należąca do rodziny pokrzywowatych Urticaceae, jest jedną z najlepiej przebadanych roślin, o bogatym składzie fitochemicznym. Liście i korzeń wzmacniają cebulki włosowe i od dawna wykorzystywane są w dermatologii jako środki zapobiegające łojotokowi i zmianom trądzikowym. Są deklarowanym składnikiem suplementów, przeznaczonych do włosów i paznokci, oraz kosmetyków do ich pielęgnacji. Pokrzywa obfituje również w liczne witaminy i biopierwiastki. W liściach znaleźć można karoten, witaminy C, K i B2, kwas pantotenowy, wapń, magnez, żelazo i krzem, który w badaniach wykazywał silne właściwości przeciwutleniające i działał fotoochronnie na komórki skóry.
Odwar
Korzeń pokrzywy może być składnikiem roślinnych odwarów, stosowanych do płukania włosów: Saponariae Radix, Bardanae Radix, Urticae Radix, Calami Rhizoma, Equiseti herba aa 20,0, M.f. species. Z tej mieszanki odważa się 2 g surowca na 1,5 l wody i gotuje na małym ogniu przez kilkanaście minut. Po odcedzeniu, można płukać włosy. Odcedzony surowiec można ponownie zagotować, dla uzyskania dodatkowej porcji odwaru.
Łysienie plackowe
Przebiega z nagłym pojawianiem się dużych ognisk łysienia. Przyczyn choroby upatruje się w zaburzeniach układu dokrewnego, w infekcjach lub w stresie. Jedną z metod leczenia jest fototerapia, naświetlanie promieniowaniem nadfioletowym miejsc zmienionych chorobowo, uprzednio eksponowanych na surowce fotouczulające. W fitoterapii wykorzystuje się w tym celu alkoholowy wyciąg z dziurawca Hyperici extraxtum spirituosa. Miejscowo można też nanosić na skórę nalewki pochodzenia roślinnego, działające drażniąco na skórę, np. z pieprzowca rocznego Capsici tinctura lub z kory drzew chinowych Cinchonae tinctura. Składnikiem czynnym nalewki z pieprzowca jest przede wszystkim kapsaicyna. Łącząc się z receptorem wanilinoidowym, związek ten pobudza receptory bólowe i termiczne, uwalniając substancje rozszerzające naczynia (m.in. histaminy), powodując przekrwienie i uczucie ciepła. Wyciąg z kory chinowca jest bogaty w chininę, dzięki czemu pobudza mikrokrążenie w skórze głowy. Cebulki włosa przyswajają i wchłaniają lepiej substancje odżywcze. Dawniej w gabinetach fryzjerskich stosowano nawet „wodą chinową na porost włosów”.
Łuszczyca skóry głowy
Cierpi na nią wiele osób. W okresie zaostrzeń następuje znaczny ubytek włosów. W leczeniu miejscowym ma zastosowanie dziegieć sosnowy Pix liquida pini, który stosuje się w postaci kąpieli dziegciowych, szamponów lub płukanek do włosów. Brunatna lub brunatnoczarna, gęsta, lepka ciecz o swoistym, przyswędkowym zapachu, przypominającym terpentynę, działa silnie antyseptycznie, przeciwświądowo i miejscowo znieczulająco. W wysokich stężeniach (15-20%) działa keratolitycznie, przeciwzapalnie i przeciwpasożytniczo.
Łojotokowe zapalenie skóry
Sprzyja wypadaniu włosów. Pojawiają się na skórze (również głowy) grudki i wysięk, które rozprzestrzeniają się obwodowo. Towarzyszy temu często łupież tłusty i łysienie łojotokowe. W fitoterapii wykorzystuje się głównie sok z liści brzozy, nalewkę z koszyczków rumianu szlachetnego, ziele krwawnika, kwiaty nagietka, kwiaty lawendy i koszyczki rumianku. Działają przeciwzapalnie, przeciwłojotokowo i wpływają na porost włosów. Sok ze świeżych liści brzozy działa również przeciwbakteryjnie i przeciwłupieżowo.
Łupież tłusty
jest szczególnie nieznośną chorobą, która wymaga od pacjenta ścisłej współpracy z lekarzem. Właściwa higiena opiera się na regularnym myciu głowy przygotowanymi na świeżo odwarami. Inną metodą jest wcieranie w skórę soku z łopianu Bardanae succus, który rozciera się 3 częściami alkoholu 70% i wciera co drugi dzień w owłosioną skórę głowy, masuje delikatnie skórę przez 10’. Po kilkunastu zabiegach zaleca się 2-tygodniową przerwę, potem powtarza się cykl.
W łysieniu androgenowym
u mężczyzn z pomocą mogą przyjść wodno-alholowe wyciągi z owoców i ziela niecierpka Impatiens noli-tangere Linne. Hamują również stany zapalne w skórze, wyciszają skórne objawy alergii i łagodzą objawy trądziku. Wzmacniają włosy i blokują wpływ androgenów na cebulki włosowe.
Zioła metaboliczne
mogą również zapobiegać wypadaniu włosów. Fiołek trójbarwny Viola tricolor jest kojarzony z leczeniem przewlekłych chorób skóry i zaburzeń przemiany materii. Surowcem leczniczym jest ziele Herba Violae tricoloris, które zawiera wiele składników czynnych: flawonoidy – m.in. rutozyd, luteolinę, witeksynę, orientynę, wiolantynę, saponarynę, śluzy, kwas salicylowy, salicylan metylu, garbniki, sole mineralne, olejek eteryczny, antocyjany (peonidyna, delfinidyna), kwas kumarynowy, karotenoidy (wiolaksantyna, zeaksantyna), kwas pirokatechowy i umbeliferon (hydroksykumaryna). Ważnym składnikiem jest kwas kawowy, gdyż ma właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne i hepatoprotekcyjne.
Aromaterapia
W stanach zapalnych skóry do kąpieli wykorzystuje się olejki, m.in. bergamotowy, lawendowy, z mięty pieprzowej, z brzozy cukrowej i brodawkowatej, cytrynowy. W salonach fryzjerskich znajdziemy jeszcze wodę lub olejek brzozowy, które nadają puszystość włosom i wpływają na porost. Olejek pozyskiwany z brzozy cukrowej Betula lenta, ze względu na właściwości antyseptyczne, stosuje się w łojotokowym zapaleniu skóry, w czyrakach, trądziku i egzemie. Wymienione właściwości zawdzięcza zawartości salicylanu metylu, który działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i bakteriobójczo.
Egzotyczne, lecz znane
Lawsonia bezbronna Lawsonia inermis i żeń-szeń Panax ginseng są powszechnie stosowane w kosmetyce. Lawsonia nazywana jest drzewem hennowym, za sprawą pozyskiwanego
barwnika henny, który nie tylko koloryzuje, ale też wzmacnia i odżywia włosy, chroniąc przed niekorzystnym wpływem środowiska. Moduluje pracę gruczołów łojowych. Żeń-szeń wykorzystuje się przeciwko łysieniu i wypadaniu włosów. Zwiększa ukrwienie skóry głowy, wzmacnia strukturę włosów i stymuluje życiowe funkcje komórek.
Olejowe
Omawiając możliwości fitoterapii przeciw łysieniu, nie można pominąć surowców olejowych. W pielęgnacji osłabionych i wypadających włosów stosuje się olej rycynowy, z awokado, z jojoby, olej ze słodkich migdałów i oliwę z oliwek. Szczególnie ceniony jest olej rycynowy, otrzymywany z rącznika pospolitego Ricinus communis, obfitujący w liczne kwasy tłuszczowe. Zapobiega łupieżowi i wypadaniu włosów, stymuluje wzrost włosów i nadaje im połysk. Jest składnikiem wcierek do sporządzania w recepturze. Dodatek oleju rycynowego osłabia właściwości wysuszające spirytusu, który często jest składnikiem takich receptur. Działanie natłuszczające i ochronne sprawia, że często wykorzystywany jest jako składnik leków dermatologicznych i kosmetyków, m.in. domowych oliwek regenerujących włosy, brwi czy paznokcie.
* * *
Na koniec warto poruszyć kwestię suplementów diety – wspomagających (rzeczywiście czy tylko deklaratywnie?) kondycję włosów, skóry i paznokci. Zainteresowanie tymi produktami opiera się przede wszystkim na nachalnym przekazanie marketingowym, który często wykorzystuje wizerunek kosmetyczki czy fryzjera, by nakłonić konsumenta do zakupu. W większości przypadków suplementy zawierają wyciągi roślinne o niepotwierdzonej skuteczności w badaniach lub wyciągi niepoddane procesowi standaryzacji. Takie produkty mają niewiele wspólnego z rzetelną fitototerapią.
