Pierwszy zespół roboczy zajmujący się przy Ministerstwie Zdrowia opieką farmaceutyczną, zakończył działania w 2016 roku. Mimo znacznego zaawansowania prac i zainteresowania wszystkich biorących w tym projekcie stron, został on rozwiązany. Mimo tego, środowisko farmaceutyczne nadal próbowało zainteresować tym ważnym projektem kolejne instytucje. W połowie 2017 pomysł zyskał akceptację wiceministra zdrowia prof. Marcina Czecha, który po zapoznaniu się ze szczegółami i argumentacją uznał, że ten projekt może przynieść wiele dobrego zarówno polskim pacjentom, jak i całemu systemowi służby zdrowia. W efekcie powołano nowy zespół, który w dużej mierze wywodzi się personalnie z poprzedniego. W listopadzie ubiegłego roku odbyło się pierwsze spotkanie tego gremium, które dziś działa w rozszerzonym o środowiska pacjentów i samorząd lekarski składzie.
Założenia
Jednym z kluczowych elementów opieki farmaceutycznej są rozwiązania z zakresu IT. Testowane dziś e-recepty to pierwszy z elementów złożonego, centralnego systemu informatycznego, w którym wszelkie dane będą gromadzone i analizowane „w chmurze”. Recepta elektroniczna jest naturalną konsekwencją rozwoju i optymalizacji systemu opieki zdrowotnej i będzie ona stanowić integralny element opieki farmaceutycznej. Jej wprowadzenie pozwoli wyeliminować zdecydowaną większość problemów z receptami, z którymi borykają się pacjenci i farmaceuci (m.in. z ich czytelnością). Ewentualne błędy będą sygnalizowane już na etapie wypisywania recept, więc do aptek trafiać będzie zdecydowanie mniej recept obarczonych błędami formalnymi. E-recepta to bardzo ważne wsparcie technologiczne lekarza, farmaceuty, pacjenta i całego procesu farmakoterapii. Dane o leczeniu, zażywanych przez pacjenta lekach, suplementach itd., mają być gromadzone na indywidualnych kontach, a następnie poddawane przez farmaceutów wielokierunkowym analizom umożliwiającym tworzenie różnorodnych raportów dedykowanych poszczególnym podmiotom. Powstaną raporty dla pacjentów, dla lekarzy prowadzących, dla płatnika etc. Wszystkie działania, formularze i procedury będą musiały być formalnie zatwierdzone przez komisje certyfikujące, by zapewnić ich odpowiednią jakość. Rozwiązanie to może zdecydowanie podnieść poziom bezpieczeństwa farmakoterapii i znacznie obniżyć jej koszty.
Indywidualne Konta Pacjenta (IKP), na których będą gromadzone informacje dotyczące stanu zdrowia, leczenia i leków przyjmowanych przez pacjenta będą stanowić na bieżąco aktualizowane źródło danych.
Pozwoli to między innymi na większą kontrolę interakcji, zwłaszcza w sytuacji, gdy pacjent leczy się u wielu specjalistów. Jednak najważniejszym elementem nowego systemu będą odpowiednio przygotowani farmaceuci, dzięki którym system będzie mógł działać wydajniej. Projekt będzie wdrażany stopniowo. Na bazie zdobywanych doświadczeń i kompetencji będą tworzone nowe standardy, które pomogą rozwiązywać kolejne problemy lekowe. Opieka farmaceutyczna jest wielką szansą na wykorzystanie potencjału polskich farmaceutów i zmianę społecznego postrzegania aptek, które w oczach wielu osób są tylko miejscem handlu.
Korzyści
Na refundowanej opiece farmaceutycznej zyskają w pierwszej kolejności pacjenci. Dzięki nadzorowi nad farmakoterapią będzie można w większym stopniu eliminować problemy lekowe, takie jak działania niepożądane, interakcje, czy efekty uboczne. W określonych przypadkach będzie możliwe również wyeliminowanie leków zbędnych, czy wręcz szkodliwych. Przykładem może być tzw. kaskada farmakologiczna, w której dolegliwości wynikające z niewłaściwego stosowania leków, poprzez dodawanie kolejnych preparatów, co w konsekwencji może doprowadzić do zagrażającej życiu polipragmazji. Dzięki specjalnym raportom, pacjent będzie dokładnie wiedział jak właściwie stosować leki, a lekarz otrzyma informacje o przebiegu zaleconej terapii. Opieka farmaceutyczna generuje także znaczne oszczędności, wynikające z eliminacji wydatków na zbędne leki, jak i ograniczenia kosztów leczenia dolegliwości wynikających z błędów farmakoterapii. Cały proces opieki farmaceutycznej opiera się na zasadzie prewencji, jednak musi on zostać ustandaryzowany, by mimo różnej specyfiki i potrzeb, docelowo mógł objąć wszystkich pacjentów w kraju. Jest to bardzo ważne, zwłaszcza ze względu na fakt, że statystycznie jesteśmy w światowej czołówce spożycia leków i suplementów.
Jak pokazują przykłady z innych krajów, opieka farmaceutyczna znacznie poprawia bezpieczeństwo i skuteczność farmakoterapii, a także przynosi bardzo istotne oszczędności dla pacjentów, jak i dla państwa.
Pacjenci leczeni są lepiej i taniej, co też przekłada się na poprawę jakości i długości ich życia. Dane z krajów, gdzie wprowadzono opiekę farmaceutyczną, wskazują na znaczne oszczędności. Refundowana opieka farmaceutyczna to inwestycja z szybkim zwrotem. Według szacunków, 15% hospitalizacji wynika z niewłaściwego stosowania leków, skala oszczędności jest więc bardzo duża.
Opieka farmaceutyczna jest to usługa specjalistyczna i standaryzowana, zmniejszająca obciążenie lekarzy, których w Polsce zaczyna brakować.
Powinna być w jakimś stopniu wynagradzana przez budżet. Głównym beneficjentem opieki farmaceutycznej jest pacjent, a pośrednim płatnik. Farmaceuta eliminując wiele drogich błędów farmakoterapii uszczelnia system, optymalizując koszty leczenia, co powoduje, że wydatek na refundację tej usługi zwraca się z dużym zyskiem. Opieka farmaceutyczna to również atrakcyjna propozycja wsparcia pracy lekarzy. Może w znacznym stopniu odciążyć i pozwoli zaoszczędzić wiele czasu i środków, które można przeznaczyć na inne cele. Dzięki zwiększeniu bezpieczeństwa farmakoterapii poprzez opiekę farmaceutyczną, lekarze mogą spodziewać się lepszych efektów leczenia, przy relatywnie mniejszym nakładzie poświęconego czasu. Uszczelnienie systemu finansowania służby zdrowia i optymalizacja farmakoterapii wiąże się ściśle z profilaktyką i edukacją pacjentów. Przykładowo, podstawowe informacje o zasadach zażywania leków są dla pacjentów często zupełnie niezrozumiałe, konieczne jest więc indywidualne przeszkolenie, na które lekarze obecnie nie mają czasu. Aby przepisane leki zadziałały, pacjent musi dokładnie wiedzieć jak je stosować oraz, jak prawidłowo interpretować zapisane zalecenia. W terapii wielu schorzeń, zwłaszcza przewlekłych (np. cukrzycy), mówi się nie tylko o roli lekarzy, ale także całych zespołów terapeutycznych, w skład, których wchodzą, fizjoterapeuci, psycholodzy. Dzięki opiece farmaceutycznej, w skład takich zespołów, choć bardziej wirtualnie, będzie wchodził farmaceuta – jako źródło informacji o przebiegu farmakoterapii. Środowisko farmaceutyczne jest bardzo otwarte na współpracę z innymi specjalistami, co pozostaje w zgodzie z samą ideą opieki farmaceutycznej i kompleksowej opieki nad pacjentem. Dzięki opiece farmaceutycznej lekarze będą dysponować nowym, bardzo użytecznym narzędziem wspomagającym ich codzienną pracę.
Materiał powstał na podstawie wywiadu, jaki z prezesem Śląskiej Izby Aptekarskiej doktorem Piotrem Brukiewiczem, przeprowadził dr Piotr Kaczmarczyk.
