Ich właściwości przeciwzapalne mogą być wykorzystane – poza innymi, tradycyjnymi zastosowaniami – w leczeniu chorób reumatycznych i choroby wrzodowej żołądka.
Owoce maliny właściwej i jeżyny fałdowanej pochodzą z dwóch gatunków rodziny różowatych Rosaceae, należących do odrębnych podrodzajów: maliny właściwej Rubus idaeus L. z podrodzaju Idaeobatus i jeżyny fałdowanej Rubus fruticosus L. z podrodzaju Rubus (dawniej Eobatus).
Wśród składników codziennej diety owoce różowatych są uważane za najbogatsze źródło elagotanin. Związkami decydującymi o aktywności biologicznej owoców, poza elagotaninami, są antocyjany w wysokich stężeniach oraz zespół prostych fenoli – kwasów fenolowych i polifenoli o charakterze flawonoidów, pochodnych flawan-3-olu, stanowiących niewielki procent zespołu związków czynnych. Antocyjany – przede wszystkim cyjanidyna i jej pochodne – oraz elagotaniny mają udowodnioną aktywność przeciwzapalną w testach in vitro i in vivo.
Właściwości lecznicze obydwu surowców w stanach zapalnych, m.in. w dolegliwościach żołądkowych, znane były już w starożytności. Hipokrates i Dioskorides stosowali wyciągi z różnych części obydwu roślin.
* * *
Przeciwzapalne efekty ekstraktu z owoców maliny właściwej – wzbogaconego w związki polifenolowe – w modelu indukowanej antygenem artrozy u szczurów. Jean-Gilles B., Li L., Ma H., Chichester C.O., Seeram N. (2012), Anti-inflammatory effects of polyphenolic-enriched red raspberry extract in an antigen-induced arthritis rat model. J. Agric. Food Chem. 60, 5755-62
Badania miały na celu ocenę efektów przeciwzapalnych i chroniących chrząstkę stawową wzbogaconego w polifenole ekstraktu z owoców maliny właściwej – standaryzowanego w zakresie całkowitej zawartości fenoli, antocyjanów i elagotanin (RRE), w modelu in vitro hodowli chrząstki wołowych przegród nosowych oraz w modelu in vivo indukowanej adiuwantem artrozy u szczurów. Porównano aktywność ekstraktu w dwóch dawkach 30 i 120 mg/kg, podawanych w ciągu 30 dni po zastosowaniu adiuwanta Mycobacterium tuberculosis.
Reumatoidalne, zwyrodniejące zapalenie stawów jest chorobą przewlekłą o charakterze autoimmunologicznym i charakteryzuje ją stan zapalny stawów, z towarzyszącą mu destrukcją chrząstki: w następstwie utraty dwóch głównych składników o charakterze protein – proteoglikanu i kolagenu typu II (CII). Są one odpowiedzialne za biomechaniczne właściwości chrząstki. Podczas gdy utrata proteoglikanu zachodzi we wstępnej fazie degradacji chrząstki i jest procesem odwracalnym, to degradacja CII jest nieodwracalna i prowadzi do utraty prawidłowej funkcji stawów. W modelu in vitro hodowli chrząstki proteoglikan i kolagen typu II pod wływem IL-1ß (prozapalna cytokina) ulegały degradacji. Po dodaniu do medium hodowlanego RRE w stężeniu 50 µg/ml, obserwowano hamowanie procesu degradacji proteoglikanu i kolagenu typu II. W modelu in vivo ujawniono, że ekstrakt podany per os w wyższych dawkach hamuje rozwój choroby mierzony stopniem obrzęku łapy, bez spadku wagi szczura, charakterystycznego dla tego modelu badawczego. Również w badaniach histologicznych nie wykazano znaczących zmian zapalnych (54% zahamowania stanu zapalnego), uszkodzeń chrząstki (67%) i resorpcji kości (67%) w porównaniu do grupy kontrolnej. W niższych dawkach ekstrakt pozostawał bez wpływu na progresję choroby i obrzęk. Autorzy konstatują, że regularne spożywanie owoców maliny czerwonej może mieć korzystny wpływ na hamowanie progresji choroby reumatoidalnej.
* * *
Badania elagotanin z owoców Rubus w modelach in vitro i in vivo stanu zapalnego błony śluzowej żołądka. Sangiovanni E., Vrhovsek U., Rossoni G., Colombo E., Brunelli C., Brembasi L., Trivulzio S., Gasperotti M., Mattivi F., Bosisio E., Dell’Agli M. (2013), Ellagitannins from Rubus berries for the control of gastric inflammation in vitro and in vivos studies. PLoS ONE 8(8): e71762. www.plosone.org
Frakcja elagotanin (ETs) z owoców Rosaceae ujawniła w warunkach in vitro, we wcześniejszych badaniach, aktywność przeciwzapalną i hamującą wzrost Helicobacter pylori – bakterii powodującej chorobę wrzodową żołądka. Celem niniejszej pracy była ocena efektów biologicznych elagotanin z owoców rodzaju Rubus w zapaleniu błony śluzowej żołądka. Badaniom poddano wzbogacone w elagotaniny ekstrakty z owoców Rubus idaeus i Rubus fruticosus. Badania prowadzono na linii AGS komórek żołądka, stymulowanej prozapalnymi cytokinami TNF-α i IL-1ß, w celu oceny poziomu uwalniania markerów zapalnych, m.in. IL-8. Ochronny efekt elagotanin in vivo był obserwowany w modelu indukowanego etanolem uszkodzenia błony śluzowej u szczurów. Zwierzęta otrzymywały w ciągu 10 dni wzbogacone w elagotaniny ekstrakty w dawce 20 mg/kg/dzień, etanol był podawany 1 h przed uśpieniem zwierząt i pobraniem materiału do badań. W błonie śluzowej żołądka oznaczono m.in. poziomy IL-8, aktywność dysmutazy nadtlenkowej i katalazy – enzymów o aktywności antyutleniającej. Stwierdzono, że sangwina H-6 i lambertianina C – związki dominujące w zespole elagotanin z owoców – są częściowo odpowiedzialne za efekty biologiczne ekstraktów. Wzbogacone ETs ekstrakty z maliny i jeżyny obniżały wartości Indeksu Wrzodowego odpowiednio o około 75% i 88%, chroniły przed stresem oksydacyjnym indukowanym u szczurów etanolem. In vitro ETs hamowały poziom indukowanego TNF-α czynnika NF-kappaB – odpowiedzialnego za ekspresję genów szeregu prozapalnych mediatorów. Rezultaty badań po raz pierwszy ujawniają profilaktyczne i ochronne efekty ETs w zapaleniu błony śluzowej żołądka i wskazują na możliwość użycia ekstraktów w chorobie wrzodowej. Stosując obydwa owoce, warto pamiętać, że najwyższe stężenie elagotanin występuje w pestkach. Dla osiągnięcia efektu leczniczego, surowiec musi być dobrze rozdrobniony.
