Zdrowe życieWitaminy i minerały - czy potrzebujemy suplementacji?

Witaminy i minerały – czy potrzebujemy suplementacji?

Dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu musimy mu dostarczyć codziennie z dietą około 90 składników pokarmowych. 2/3 z nich to składniki niezbędne (egzogenne), nie syntetyzowane przez komórki naszego ciała. Jedynym ich źródłem jest prawidłowa dieta.

Do składników egzogennych należą niektóre aminokwasy, kwasy tłuszczowe, cukrowce i prawie wszystkie witaminy i minerały. Prawidłowo zbilansowana dieta, bogata w warzywa, owoce, produkty zbożowe pełnoziarniste, rośliny strączkowe, ryby, przetwory mleczne i jaja, jest w stanie dostarczyć wszystkich składników egzogennych. Może się jednak zdarzyć, że nawet urozmaicona dieta w pewnych sytuacjach nie jest kompletna – dopiero wtedy powinno się ją uzupełnić przez suplementację.

Wytyczne ekspertów nadają priorytetowe znaczenie w dostarczaniu składników pokarmowych diecie, a nie suplementom. To jest naturalna droga!

Suplementację traktujemy jako działanie doraźne, wyjątkowe. Nie możemy, tłumacząc się brakiem wiedzy czy czasu, sięgać po wygodną, wysoko przetworzoną żywność, licząc na to, że suplementy zniwelują nasze błędy żywieniowe! Suplementy diety z samej definicji służą wyłącznie uzupełnieniu brakujących składników. Podaż suplementów nie zwalnia nas z obowiązku codziennej dbałości o właściwe komponowanie posiłków.

W jakich okolicznościach 

uzasadnione jest uzupełnianie niedoborów witamin i minerałów przez suplementację? Na przykład w sytuacji wysokiego zapotrzebowania na dany składnik, nielicznych źródeł tego składnika w pokarmach czy w stanie chorobowym, wymagającym stosowania diet eliminacyjnych bądź redukcyjnych. Ale nawet w takich przypadkach nie trzeba przyjmować całych zestawów witaminowo-mineralnych, lecz tylko ten składnik, którego w diecie brakuje.

Najlepsza jest suplementacja pod aktualne potrzeby pacjenta, zastosowana pod kontrolą lekarza lub dietetyka.

Wielka Piątka

Do osób szczególnie zagrożonych niedoborami w diecie zalicza się kobiety w ciąży i karmiące, małe dzieci, młodzież w okresie pokwitania, osoby starsze, dorosłych spożywających poniżej 1.500 kcal dziennie, chorych na dietach eliminacyjnych (w przebiegu alergii czy nietolerancji pokarmowych) i redukcyjnych, niskokalorycznych, monotonnych, chorych z zaburzeniami wchłaniania, wegetarian (zwłaszcza wegan).

Zagrożenia związane z niedoborem witamin i składników mineralnych mają swoje odzwierciedlenie w rekomendacjach ekspertów, stanowiących standardy w praktyce lekarskiej. Obecnie w Polsce obowiązują standardy dotyczące suplementacji diet witaminą D w różnych grupach populacyjnych, kwasem foliowym, jodem, kwasami omega 3żelazem. To jest tzw. Wielka Piątka. Także u kobiet planujących ciążę, w ciąży i karmiących, witaminą K u noworodków.

W pozostałych przypadkach u osób z grup ryzyka można rozważyć stosowanie suplementów diety po analizie stanu odżywienia i sposobu odżywiania się. Każdy przypadek powinno się ocenić indywidualnie.

REKOMENDACJE

Suplementowanie witaminą 

D Niedobór witaminy D jest problemem populacji, niezależnie od wieku i płci, dlatego suplementacja może być potrzebna każdemu. Rola witaminy D nie ogranicza się wyłącznie do procesów kościotworzenia, jak dawniej uważano. Obecnie wiadomo, że jest hormonem wpływającym na transkrypcję genów dla białka, niemal we wszystkich komórkach naszego ciała. Oddziałuje więc na cały nasz organizm, podobnie jak steroidy czy hormony tarczycy.

Suplementacja całoroczna witaminą D jest zalecana niemowlętom i seniorom powyżej 75 roku życia.

W pozostałych przypadkach możliwa jest synteza skórna witaminy, ale tylko od maja do września, przy co najmniej 15-minutowej ekspozycji na światło słoneczne, u osób przebywających na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami, w godzinach 10-15, bez kremów z filtrem. Jeśli te warunki nie są spełnione, należy rozważyć podaż witaminy D przez cały rok.

Dla kobiet ciężarnych i karmiących 

Ciąża zwiększa zapotrzebowanie kobiety na niektóre składniki odżywcze, dlatego trudno jest, nawet przy racjonalnym odżywianiu się, dostarczać je z codzienną dietą. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje kobietom planującym ciążę, ciężarnym i karmiącym piersią suplementację Wielkiej Piątki.

Odpowiednie spożycie kwasu foliowego może zmniejszyć ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu, w przypadku kobiet z predyspozycją genetyczną wystąpienia tego zaburzenia. Może chronić przed zaburzeniami rozwoju układu nerwowego, poprawić funkcje poznawcze, intelektualne i motoryczne dziecka.

Każda kobieta planująca ciążę i będąca w ciąży powinna przyjmować 400 µg (0,4 mg) kwasu foliowego dziennie. Suplementacja zalecana jest co najmniej 6 tygodni, do 2-3 miesięcy przed zajściem w ciążę, oraz w ciąży, aż do zakończenia pierwszego trymestru.

W ciąży niedobór jodu może zwiększać ryzyko samoistnego poronienia, śmiertelności okołoporodowej, wad wrodzonych i zaburzeń neurologicznych.Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uważa jod za najważniejszy czynnik pozwalający uniknąć zaburzeń w rozwoju umysłowym dziecka. Tarczyca płodu zaczyna funkcjonować dopiero po dwunastym tygodniu ciąży, dlatego konieczne jest zwiększenie w diecie kobiety ciężarnej dawki jodu o połowę, w celu dodatkowej produkcji hormonów tarczycy dla dziecka. Aktualnie zalecana dobowa dawka jodu dla kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących piersią to 200 µg na dobę.

Odpowiednia podaż niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3 (zwłaszcza DHA) podczas ciąży wpływa na wydłużenie czasu trwania ciąży, wzrost masy urodzeniowej noworodka, bez wzrostu ryzyka makrosomii, spadek ryzyka porodu przedwczesnego, zmniejszenie ryzyka alergii, cukrzycy typu 1 i choroby nadciśnieniowej w wieku dorosłym. Dobrym źródłem kwasu DHA są ryby morskie, zwłaszcza z zimnych mórz północnych, owoce morza i algi. W związku z niskim spożyciem tych produktów w Polsce, należy rozważyć stosowanie przez cały okres ciąży DHA w dawce nie mniejszej niż 600 mg dziennie, przynajmniej od 20 tygodnia ciąży (gdy najintensywniej rozwija się ośrodkowy układ nerwowy płodu), także podczas laktacji.

Niewystarczające spożycie żelaza w okresie ciąży związane jest ze znacznym wzrostem zapotrzebowania na ten składnik w tym okresie. Przed ciążą zapotrzebowanie jest na poziomie 8 mg, w ciąży wzrasta do 26 mg, w okresie laktacji 20 mg. Niedokrwistość z niedoboru żelaza może mieć wpływ na wzrost i rozwój płodu, zwiększa ryzyka przedwczesnego porodu, niskiej masy urodzeniowej i krwotoków po porodzie. Na niedobory żelaza szczególnie narażone są kobiety na diecie wegańskiej, wegetariańskiej i z zaburzeniami wchłaniania.

Rekomendacje dla noworodków 

Witamina K jest niezbędna w procesie krzepnięcia krwi. Chociaż jest to witamina, którą można magazynować w organizmie, noworodek nie ma jej zapasu, gdyż nie przenika ona przez łożysko od matki. Bezpośrednio po urodzeniu organizm noworodka nie ma wykształconego jeszcze własnego mikrobiomu, odpowiedzialnego za produkcję tej witaminy w jelitach. Witamina K jest co prawda w mleku kobiecym, ale w niewielkich ilościach, a jeśli do tego kobieta stosuje dietę ubogą w produkty zawierające tę witaminę, jej ilość może być niewystarczająca do pokrycia dziennego zapotrzebowania niemowlęcia. Polskie Towarzystwo Neonatologiczne zaleca, by wszystkie noworodki objąć dodatkową suplementacją. Jest to działanie profilaktyczne, które ma zapobiec chorobie zwanej krwawieniem z niedoboru witaminy K (VBDK). Zaleca się, by każdy zdrowy noworodek zaraz po porodzie otrzymał 1 mg witaminy K domięśniowo lub 2 mg doustnie.

Seniorzy 

U osób w podeszłym wieku niezbędne jest przyjmowanie witaminy D, ze względu na niższą ekspozycję na światło słoneczne i spadek zdolności wytwarzania w organizmie tej witaminy. Uzasadniona może być suplementacja żelazem czy witaminą B12, zmiany zanikowe w przewodzie pokarmowym powodują ograniczenie przyswajania tych składników. W niektórych przypadkach konieczne jest przyjmowanie innych preparatów, zawierających magnez, potas czy wapń, z powodu przewlekłego stosowania leków, wpływających na gospodarkę tych pierwiastków w organizmie.

Obecnie nie ma opracowanych standardów odnośnie stosowania suplementów diety u osób starszych, dlatego ich podawanie powinno być ustalane indywidualnie, w zależności od aktualnej diety i problemów zdrowotnych konkretnej osoby.

Niskokaloryczni

Osoby dorosłe, spożywające poniżej 1500 kcal dziennie i osoby na dietach eliminacyjnych wymagają suplementacji. Dieta o kaloryczności minimum 1500 kcal może być zbilansowana pod względem większości składników odżywczych, z wyjątkiem witaminy D. Diety o niższej kaloryczności i diety eliminacyjne powinny być stosowane pod kontrolą dietetyka. Przy wielomiesięcznym stosowaniu należy weryfikować stan odżywienia pacjenta za pomocą testów biochemicznych.

Wegetarianie 

powinni stosować suplementację diet witaminą D, w przypadku wegan konieczne jest też podawanie witaminy B12, a w niektórych przypadkach żelaza. Podaż pozostałych składników odżywczych może być zbilansowana za pomocą urozmaiconej diety. 

* * *

Suplement diety – wbrew temu, co sugerują reklamy – nie jest panaceum na wszystkie dolegliwości. Uzupełniając codzienną dietę w brakujące składniki, możemy zapobiec schorzeniom z niedoboru tych składników, ale gdy choroba się już pojawi, trzeba się konsultować z lekarzem, który zaleci odpowiedni, o potwierdzonym składzie, preparat leczniczy. Lekarz powie nam również, jakich preparatów nie łączyć ze sobą ani z lekami, a także dla kogo nie będą one wskazane. W niektórych przypadkach obserwowano bowiem odwrotną zależność między spożyciem witamin z suplementów, a zapadalnością na choroby przewlekłe. Każdy przypadek jest inny i wymaga konsultacji.

Autor

  • dr n. med. Elżbieta Trafalska

    Dr n. med. Elżbieta Trafalska, lekarz, specjalista ds. żywienia. Ukończyła Wydział Lekarski Akademii Medycznej w Łodzi oraz studia podyplomowe z zakresu Poradnictwa Żywieniowego i Dietetycznego na SGGW w Warszawie. Na co dzień łączy wiedzę medyczną z wiedzą na temat żywienia człowieka zdrowego i chorego. Jest wykładowcą w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi, prowadzi kursy doszkalające z zakresu dietetyki, wykłada na studiach podyplomowych, prowadzi gabinet dietetyczny. Jest popagatorką zdrowego stylu życia i prawidłowego odżywiania, interesuje się ziołolecznictwem i innymi naturalnymi formami terapii.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Polecane

Najnowsze

Więcej