Czy w ogóle musimy przeciwdziałać stresom, napięciom nerwowym? Przecież stres to naturalna reakcja obronna organizmu, w sytuacjach trudnych, gdy musimy się mobilizować do działania.
Gdyby nie reakcje na stres, nie moglibyśmy się adoptować do różnych trudnych sytuacji. Z punktu widzenia fizjologii organizmu, mamy do czynienia z aktywacją dwóch mechanizmów: układu współczulnego i osi podwzgórze – przysadka – nadnercza (oś HPA). Aktywacja układu współczulnego pozwala na odpowiednią reakcję, na przykład na walkę czy ucieczkę, a związane jest z tym uwolnienie noradrenaliny przez nadnercza.
To nie jest koniec reakcji organizmu, następuje wydzielanie glikokortykosteroidów, głównie kortyzolu, co związane jest z aktywacją osi HPA. Te reakcje biochemiczne, zachodzące w naszym organizmie, objawiają się przyspieszeniem pracy serca, podwyższeniem ciśnienia tętniczego, zwiększeniem napięcia mięśniowego i zwiększeniem stężenia cukru we krwi. Gdy takie sytuacje zdarzają się tylko raz na jakiś czas, nie występuje ryzyko powikłań czy rozwoju chorób.
Jeśli jednak jesteśmy długotrwale narażeni na stres, zaczynają się rozwijać choroby układu krążenia, przewodu pokarmowego czy ośrodkowego układu nerwowego. Stres psychiczny, w zależności od czasu ekspozycji i natężenia, może stymulować bądź hamować odpowiedź immunologiczną, humoralną i komórkową. Łagodny, krótkotrwały stres stymuluje ją, a silny i długotrwały hamuje, obniżając odporność.
W konsekwencji długotrwałego i silnego stresu pojawiają się dolegliwości i choroby ze strony ośrodkowego układu nerwowego, początkowo objawiające się bólami lub zawrotami głowy, rozdrażnieniem i rozkojarzeniem. następnie nadmierną wrażliwością na bodźce zewnętrzne, co powoduje, że zachowujemy się nieadekwatnie do danej sytuacji.
Początkowo pojawiają się problemy z zasypianiem, które nieleczone mogą prowadzić do bezsenności. Przewlekły stres i napięcie nerwowe jest również bardzo niebezpieczne dla układu krążenia. Przyspieszenie pracy serca i podwyższone ciśnienie mogą doprowadzić do chorób sercowo-naczyniowych: choroba niedokrwienna serca, „nerwica serca”, nadciśnienie, zmiany miażdżycowe. Układ pokarmowy również sygnalizuje nam: skurczami brzucha, bólami brzucha, problemami z wyróżnieniem, objawiającymi się zarówno zaparciami jak i biegunkami, że długotrwały i ciągły stres nie jest korzystny dla zdrowia.
Fitoterapia
nie pozostawia nas samych z tym problemem. Jest wiele roślin leczniczych o wielkokierunkowym działaniu, które możemy bezpiecznie stosować, jeżeli sięgniemy po produkty lecznicze roślinne, w odpowiednich wskazaniach, z uwzględnieniem ewentualnych przeciwwskazań czy zaleceń do stosowania. W leczeniu bezsenności lub zaburzeń snu pierwszym lekiem, po który możemy i powinniśmy sięgnąć, jest lek roślinny.
Bezsenność stwierdza lekarz, w przypadku, gdy:
- pacjent ma problemy z zaśnięciem w okresie dłuższym niż miesiąc, gdy takie problemy pojawiają się częściej niż 3 razy w tygodniu,
- pacjent ma problemy z utrzymaniem snu przez okres dłuższy niż miesiąc i pojawiają się one częściej niż 3 razy w tygodniu,
- powyższe objawy przyczyniają się do pogorszenia funkcjonowania pacjenta w ciągu dnia.
Dlaczego najpierw lek roślinny?
Charakteryzuje się on wielokierunkowym działaniem, co oznacza, że nie tylko działa uspokajająco, dzięki czemu zmniejsza napięcie nerwowe, ułatwiając zaśnięcie, ale również łagodzi inne dolegliwości związane ze stresem, na przykład ze strony przewodu pokarmowego czy układu krążenia. Jest wiele leków syntetycznych, które przyjmujemy wyłączenie z zaleceń lekarskich, po których natychmiast zasypiamy, ale musimy pamiętać o możliwości wystąpienia działań niepożądanych czy lekozależności. W przypadku surowców roślinnych leczniczych mamy wiele danych dotyczących ich stosowania. Przede wszystkim wieloletnia tradycja stosowania, potwierdzona w licznych naukowych badaniach farmakologicznych i w niektórych przypadkach również w badaniach klinicznych. W Europie od wielu lat środowisko naukowe, zrzeszające ekspertów nie tylko z dziedziny leku roślinnego, ale też farmakologii czy medycyny klinicznej, reguluje rzetelne stosowanie leków roślinnych. W tym celu opracowuje się monografie surowców roślinnych, które na podstawie badań naukowych wskazują rodzaj przetworu roślinnego, jaki może być stosowany, w jakich wskazaniach, z precyzyjnym określeniem stosowanych dawek i czasu użycia, zdefiniowaniem przeciwwskazań do stosowania czy wymaganych ostrzeżeń, by lek był skuteczny i bezpieczny. W Unii Europejskiej obowiązują monografie wspólnotowe, opracowywane i aktualizowane przez Komitet do spraw Produktów Leczniczych Roślinnych przy Europejskiej Agencji Leków (EMA), która opracowała wiele monografii dla surowców roślinnych o działaniu uspokajającym: korzeń kozłka, szyszka chmielu, liść melisy, ziele serdecznika, kwiatostan głogu, kwiat lipy, ziele męczennicy, kwiat lawendy, ziele eszolcji, ziele owsa. Zgodnie z zaleceniami EMA, lek roślinny o działaniu uspokajającym stosuje się również w problemach z zasypianiem, nawet w bezsenności. Szczególnie zalecane są przetwory z korzenia kozłka, liścia melisy, szyszki chmielu, stosowane pojedynczo lub w połączeniach.
Dolegliwości układu pokarmowego
U części pacjentów przewlekły stres mocno wpływa na pracę układu pokarmowego. Ból czy skurcze brzucha, w pierwszej kolejności kojarzymy ze zjedzeniem ciężkostrawnego pokarmu lub zbyt dużej jego ilości, a nie z napięciem nerwowym. Biegunki przede wszystkim wiążą się z zatruciem pokarmowym. Oczywiście, może tak być, ale jeśli te biegunki utrzymują się, to powinno poszukać się ich przyczyny. W innych sytuacjach, gdy pacjent cierpi na zaparcie, sięgamy najpierw po lek przeczyszczający. Dobrze, gdy zaczynamy od łagodniejszych leków roślinnych na przykład surowców pęczniejących, a nie od razu od maksymalnych dawek leków przeczyszczających. Jednak długotrwałe zaparcia mogą być skutkiem przewlekłego napięcia nerwowego. Dlatego w przypadkach, gdy u pacjentów pojawiają się dodatkowe objawy: bóle, skurcze brzucha, problemy z wypróżnieniem – warto zastosować surowce roślinne o działaniu uspokajającym, które dodatkowo wpływają na poprawę pracy przewodu pokarmowego. Doskonałym rozwiązaniem są przetwory z liścia melisy, z jednej strony działają uspokajająco i ułatwiają zasypianie, a z drugiej działają rozkurczająco i wiatropędnie, łagodząc dolegliwości układu pokarmowego, także te wywołane nadmiernym stresem. Kolejnym surowcem roślinnym o działaniu uspokajającym, jest korzeń arcydzięgla, który działa spazmolitycznie i pobudzająco na wydzielanie: soku żołądkowego, żółci i soku trzustkowego. Zalecany w zaburzeniach przewodu pokarmowego na tle nerwowym: wzdęcia, stany skurczowe, niestrawność.
Czasami u pacjentów pojawia się brak apetytu, który może być konsekwencją stresu. W takich przypadkach zaleca się stosowanie surowców roślinnych, które oprócz działania uspokajającego, pobudzają apetyt. Wśród nich można wymienić szyszkę chmielu lub korzeń arcydzięgla, zawierające gorycze. Przyjmowane tych surowców roślinnych przed posiłkiem, pobudza apetyt.
Choroby układu krążenia
Szczególnie niebezpiecznym skutkiem długotrwałego stresu są choroby układu krążenia. U pacjentów, u których pojawiły się pierwsze dolegliwości ze strony układu krążenia możemy zastosować leki roślinne o działaniu uspokajającym i tonizującym pracę serca, zawierające kwiatostan głogu czy ziele serdecznika. Te surowce działają uspokajająco i ułatwiają zasypianie, jednocześnie obniżają ciśnienie krwi i usprawniają pracę serca. Stosując je, chronimy serce przed skutkami długotrwałego napięcia nerwowego.
* * *
Długotrwały i silny stres, napięcie nerwowe jest bardzo niszczące dla organizmu, dlatego powinniśmy go unikać, choć jest to trudne, czasem niemożliwe. Wtedy warto sięgnąć po lek roślinny, zawierający surowce o wielokierunkowym działaniu, dobierając go odpowiednio do objawów towarzyszących napięciu nerwowemu.