Zdrowe życiePigwa, pigwowiec, pigwica...

Pigwa, pigwowiec, pigwica…

Nie wiadomo, skąd pigwa pochodzi. Prawdopodobnie z Kaukazu, Azji Mniejszej, Turkiestanu. W Mezopotamii uprawiana jest od ponad 4 tysięcy lat! Nie znali jej starożytni Egipcjanie, ale w Babilonii była jednym z 46 gatunków roślin uprawnych. W VIII wieku p.n.e. pigwa była uprawiana w Grecji. Ceniono zwłaszcza odmianę z kreteńskiego miasta Cydon (Kydon) – dziś Canea (Kanea) – stąd wywodzi się jej łacińska nazwa Cydonia.
Sycylijscy poeci opiewali pigwę jako symbol miłości i płodności, drzewo poświęcone Afrodycie. Według Plutarcha, dekretem Solona nakazywano oblubienicy zjedzenie jabłka Afrodyty przed nocą poślubną… Zwyczaj ten zachował się do dziś w niektórych krajach bałkańskich. Z Grecji pigwa przywędrowała do Rzymu jeszcze przed naszą erą, dlatego w kronikach nowożytnych pisze się o niej jako o roślinie rodzimej. Teofrast opisuje ją jako roślinę uprawną i zdziczałą. Pliniusz Starszy nazywał ją Malum cotoneum. Podobno to właśnie owoc pigwy był mitologicznym złotym jabłkiem z ogrodu Hesperyd.
Wizerunek pigwy przetrwał do dziś w malowidłach ściennych w Pompejach. To pigwa była podobno jabłkiem niezgody, rzuconym pomiędzy Herę, Atenę i Afrodytę. W Księdze baśni z tysiąca i jednej nocy pisano, jak piękne dziewczęta chłostano rózgami z pigwy.
Pigwa z Italii rozprzestrzeniła się na całą Europę za sprawą triumfalnych pochodów rzymskich legionów. W IX w., za czasów Karola Wielkiego, zaczęto ją uprawiać we Francji pod nazwą Coing. Wymieniana jest w Kapitularzu o cesarskich wsiach i zbiorach (Capitulare do Villis et Curtis Imperialibus), opracowanym w 812 roku przez opata Ansegisa i w wykazie ogrodu klasztornego w Sankt Galen.
Pierwsze informacje o uprawie pigwy w Anglii pochodzą z końca XIV w. Na kontynent amerykański dotarła wraz z osadnikami.

Pigwa pospolita

Cydonia oblonga Mill., syn. Cydonia vulgaris Pers. jest jedynym gatunkiem z rodzaju pigwa, należy do rodziny różowatych Rosaceae. Ma wiele odmian i typów, różniących się m.in. wielkością owoców. Jest to krzew lub nieduże drzewo dorastające do 8 m wysokości. Różne części rośliny pokryte są wełnistym kutnerem. Pędy są gładkie, bez cierni. Liście są całobrzegie, szerokojajowate, matowozielone. Pąki kwiatowe tworzą się w roku kwitnienia na wierzchołkach pędów owoconośnych. Kwiaty są białe lub lekko różowe, duże (średnica do 5 cm), o płatkach długości 4 cm, bez szypułki. Kwitnienie rozpoczyna się około połowy maja. Kwiaty wspaniale pachną, w czasie pełni kwitnienia zapach ten wyczuwany jest nawet z odległości kilkunastu metrów.

Owoc

przypomina kształtem gruszkę, rzadziej jabłko. Młody owoc pokryty jest gęstym kutnerem, który w późniejszych fazach rozwoju łatwo daje się zetrzeć, a przed zbiorem opada. Owoce początkowo są zielone, po dojrzeniu żółte, gładkie, pięknie pachnące, z zachowanymi działkami kielicha. Miąższ jest twardy, kamienisty, kwaśny i cierpki, szybko ciemniejący po przekrojeniu. Mimo swojej twardości, bardzo łatwo ulega uszkodzeniom mechanicznym. W owocu jest 6 komór nasiennych, a w każdej z nich 8-16 płaskich, fioletowobrązowych nasion, zlepionych kleistą substancją.
Owoce dojrzewają od września do końca października, powinny jednak jak najdłużej pozostać na drzewie. Można je przechowywać 2-3 miesiące. Owoce form dzikich osiągają 3,5 cm długości, a u odmian uprawnych 5-12 cm i około 200 g masy, choć znane są odmiany o owocach dochodzących do 2 kg masy, a u odmiany Kyszajwu nawet do 3 kg!
Owoce pigwy zawierają cukry (fruktoza, glukoza), kwasy organiczne (jabłkowy, cytrynowy, winowy, bursztynowy, salicylowy, benzoesowy), witaminę C, związki mineralne (miedź, jod, żelazo, potas), garbniki, pektyny, substancje śluzowe i olejki eteryczne. Wartość energetyczna 100 g owocu to 40 kcal (165 kJ).

Walory lecznicze

pigwy znane były już w starożytności. Hipokrates zalecał sok z pigwy na różne dolegliwości – od przeziębieniakaszlu, po zapalenie przewodu pokarmowego, biegunkiwymioty. Rzymski lekarz Klaudiusz Galen w swej praktyce stosował przecier z portugalskiej odmiany pigwy marmeleiro. Awicenna zalecał pigwę przy zaburzeniach trawienia, a z miodem i octem – dla pobudzenia apetytu. W medycynie chińskiej kora pigwy do dziś wykorzystywana jest do dezynfekcji wrzodziejących i trudno gojących się ran.
Pigwa jest skutecznym lekiem przeciwkrwotocznym i przeciwbiegunkowym. W przypadku rozstroju żołądka medycyna ludowa zaleca spożywanie pieczonej pigwy. Owoce te polecane są również chorym na gruźlicę, gdyż występująca w nich tanina wzmacnia śluzówki. Wywar z pigwy działa moczopędnie i stosowany bywa przy puchlinie wodnej, schorzeniach serca i nerek oraz w anemii. Z niedojrzałych owoców otrzymuje się pektynę, służącą do wyrobu preparatów leczniczych i kosmetycznych. Gorące okłady z soku pigwy łagodzą dolegliwości przy hemoroidach.

Surowcem leczniczym

jest nasienie pigwy Cydoniae semen. Zawiera śluz dobrze rozpuszczalny w wodzie (polisacharydy zbudowane z arabinozy, ksylozy i kwasów uronowych, częściowo zmetylowanych), olej tłusty (w zarodku i bielmie nasion) oraz glikozyd amigdalinę. Wyciągi wodne z nierozdrobnionych nasion stosowane są w stanach podrażnienia przewodu pokarmowego jako leki osłaniające i przeciwbiegunkowe. Nasiona macerowane wodą mają działanie łagodnie przeczyszczające. Stosowane są również zewnętrznie w formie okładów, przy stanach zapalnych oczu, oparzeniach i zapaleniach skóry oraz do płukania gardła przy zapaleniach gardła i migdałków.

Pestek nie wolno miażdżyć! Śluz występuje tylko w skórce łupiny nasiennej. Zawarty w nasionach glukozyd amigdalina, o charakterystycznym zapachu gorzkich migdałów, jest toksyczny!

Owoce pigwy spożywane są głównie w stanie przetworzonym, jako galaretki, konfitury, dżemy, powidła, kompoty. Często łączone są z innymi owocami. Gotowane pigwy mogą służyć jako dodatek do potraw mięsnych, zwłaszcza z dziczyzny. Na surowo jedzone są raczej krzyżówki pigwy i jabłoni.

Zastosowanie

Z soku pigwy robi się różne maseczki i toniki. Nasiona wykorzystywane są w przemyśle perfumeryjnym, a śluzowaty wyciąg z namoczonych w wodzie pestek skutecznie leczy spękane usta.
Śluzy używane są do nadawania tkaninom połysku. Drewno wykorzystywane jest w meblarstwie.
W szkółkarstwie kilkuletnie siewki pigwy używane są jako podkłady do szczepienia karłowych grusz i jabłoni. Ze względu na zapach, jakim kwiaty lub owoce pigwy napełniają pomieszczenia, są one już od starożytności wykorzystywane do ich aromatyzacji. W południowej Europie owoce często wkłada się do szaf, aby nadać ubraniom piękny zapach. Pigwa chroni też ubrania wełniane przed molami.

Pigwowiec

często mylony jest z pigwą. Podobnie jak ona, zaliczany jest do rodziny różowatych Rosaceae. Łacińska nazwa Chaenomeles wywodzi się od greckich słów chainein – rozłupywać, otwierać, dzielić się i melon – jabłko, co ma oznaczać, że gniazdo nasienne jest wielokomorowe. Najczęściej spotykane gatunki pigwowca to właściwy lub okazały Ch. speciosa Nakai, japoński Ch. japonica Lindl., pośredni Ch. x superba, chiński Ch. sinensis. W obrębie każdego z tych gatunków wyróżniamy wiele odmian. Rozmnażanie generatywne sprawia, że powstają wciąż nowe formy!
Pigwowiec jest niewielkim krzewem, osiągającym wysokość około metra, o pokroju rozłożystym. Zależnie od gatunku, pędy mogą być nagie lub pokryte cierniami. Liście są karbowane lub piłkowane, skórzaste, błyszczące, zwykle z dużymi przylistkami, w zależności od gatunku zimotrwałe lub opadające, bez zmiany barwy. Kwitnie na 2-letnich i starszych gałęziach. Kwiaty są podobne do kwiatów jabłoni, miododajne, 5-krotne, prawie bezszypułkowe, osadzone pojedynczo lub w pęczkach. W zależności od odmiany, kwiaty mogą mieć różne kolory: ciemnopurpurowy, żywoczerwony, ciemnoróżowy, pomarańczowy, o odcieniu bladego koralu lub biały. Kwitnące gałązki często są wykorzystywane w kompozycjach kwiatowych w stylu japońskim. Owoce pigwowca przypominają niewielkie jabłka, są zielone, żółte lub z rumieńcem, często kropkowane, pachnące, twarde, bez działek kielicha, pokryte woskowym nalotem. Zawierają garbniki, pektyny, trochę cukrów i przede wszystkim dużo witaminy C, znacznie więcej niż owoce cytryny. Z uwagi na kwaśny smak, nie są spożywane na surowo, za to można z nich przygotować przetwory (konfitury, dżemy, galaretki, soki, syropy), które charakteryzują się niepowtarzalnym aromatem. Oryginalny smak ma także nalewka z pigwowca.

Namiastka Edenu

Ze względu na wysoką wartość dekoracyjną, krzewy pigwowca są często sadzone w ogrodach. Mają przeciętne wymagania glebowe, rosną dobrze nawet na dość suchych i jałowych glebach, dobrze znoszą półcień i nasłonecznienie, są odporne na mróz. W surowe zimy mogą przemarzać, ale dobrze odrastają po ścięciu. Dobrze znoszą także prześwietlanie po kwitnieniu. Źle natomiast reagują na przesadzanie. Zastosowanie krzewów pigwowca jest różnorodne, we wszystkich rodzajach terenów zieleni: można z nich tworzyć grupę na trawniku, żywopłoty, rabaty skalne lub prowadzić w formie drzewka bonsai. Nie może zabraknąć pigwowca w ogrodach w stylu japońskim, naturalnym, wiejskim i skalnym. Ozdobą są nie tylko przepiękne kwiaty, ale także ciemnozielone, błyszczące liście oraz owoce utrzymujące się aż do większych mrozów na gałęziach, nawet u gatunków zrzucających liście. Ktoś kiedyś powiedział, że ogród z krzewami pigwowca to namiastka Edenu…

Pigwica

nazywana jest również sapodillą lub sączyńcem właściwym Achras sapota L. Należy do rodziny sapotowatych Sapotaceae. Pochodzi z gorącej strefy Ameryki Środkowej, od Meksyku, po Kolumbię i Wenezuelę. Jest to wiecznie zielone drzewo o wysokości do 20 m. Drewno jest bardzo twarde. Liście są skórzaste, błyszczące, długie, wąskie. Kwiaty są małe, białe, dzwonkowate. W dobrych warunkach może kwitnąć i owocować przez cały rok. Owoc pigwicy wyglądem przypomina jabłko. Jest to jagoda o średnicy 7-8 cm pokryta cienką, brązowoszarą, szorstką skórką. Na przekroju poprzecznym widać komory nasienne, rozchodzące się promieniście od osi owocu. Miąższ jest żółtawobrunatny, trochę szklisty, galaretowaty. U odmian uprawnych miąższ jest bardzo słodki i aromatyczny, zawiera ponad 20% cukrów i 0,2% kwasów organicznych. Owoce zbierane są prawie dojrzałe. Dojrzewają w temperaturze pokojowej w ciągu kilku dni. Są spożywane na surowo lub przetwarzane na dżemy, marmolady, kompoty. Niedojrzałe owoce nie są smaczne, gdyż zawierają gumę chickle i przyklejają się do dziąseł i zębów.

Drzewo pigwicy jest źródłem gumy chickle, z której wyrabia się gumę do żucia.

W korze znajduje się mleczny sok, zawierający 25-50% tej gumy. Chickle otrzymuje się przez nacinanie kory drzew. Nacięcia dokonuje się w kształcie V, a wypływający sok zbiera się do naczyń lub na duże liście przez 2-3 godziny. To samo drzewo eksploatuje się nie częściej niż raz na 3 lata. W meblarstwie i budownictwie cenione jest karmazynowe drewno pigwicy Massaranduba. Już Majowie wykorzystywali je do budowy świątyń w czasach swojej świetności.

Autor

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Polecane

Najnowsze

Więcej