Ketmia albo hibiskus, albo róża chińska Hibiscus rosa sinensis L. pochodzi z Azji i jest jedną z najpiękniejszych roślin z rodziny ślazowatych Malvaceae. W rejonach tropikalnych jest bardzo popularną rośliną ogrodową. W naszym klimacie uprawiana jest głównie jako roślina doniczkowa.
Spośród licznych gatunków hibiskusa, do najbardziej popularnych należą ketmia (hibiskus) Hibiscus rosa sinensis L., ketmia piżmowa Hibiscus abelmoschus L., ketmia jadalna (okra) Hibiscus esculentus L., ketmia konopiowata Hibiscus cannabinus L. oraz kwitnąca na czerwono ketmia szczawiowa (malwa sudańska) Hibiscus sabdariffa L.
Są to rośliny jednoroczne (Hibiscus abelmoschus, Hibiscus cannabinus), wieloletnie krzewy (Hibiscus sabdariffa) lub niewielkie drzewka (Hibiscus rosa-sinensis). Wyhodowano już wiele odmian tego gatunku. Różnią się między sobą kształtem, wysokością oraz barwą, wielkością i budową kwiatów. Paleta barw rozciąga się od bieli poprzez żółć, pomarańcz do ciemnego różu i czerwieni. Kwiaty są niezwykle dekoracyjne, do 10 cm średnicy, z wysuniętymi pręcikami i mięsistymi kielichami. Owocem jest pięciokomorowa torebka z nasionami wielkości drobnego grochu. Liście hibiskusa są naprzeciwległe, ogonkowe, klapowane, ząbkowane po brzegach.
Większość odmian hibiskusa jest zapylana przez kolibry, które – by dosięgnąć nektaru – muszą zanurzyć prawie całe dzióbki we wnętrzu kwiatu. W czasie spijania nektaru, pyłek z pylników ketmii osiada na głowie ptaka, a na znamiona, które także dotykają jego głowy, przenoszony jest pyłek pochodzący z innych kwiatów…
Surowcem są kwiaty, nasiona i owoce. W lecznictwie stosowany jest wysuszony kielich Hibisci flos.
Hibiskus jest bogaty w aktywne składniki fitochemiczne – związki fenolowe, pochodne triterpenów, fitosterole. Flawonoidy, w tym antocyjany, mają właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Wysoką zawartością antocyjanów charakteryzują się wyciągi z Hibiscus sabdariffa. Badania dowiodły, że wyciąg z tej rośliny jest bardzo efektywny w zwalczaniu komórek nowotworowych.
Kwiaty hibiskusa są cennym źródłem witaminy C. Preparaty z tego surowca stosowane są m.in. w leczeniu przeziębień, stanów zapalnych dolnych dróg oddechowych oraz wzmacnianiu ogólnej odporności organizmu.
Farmakologiczne działanie wykazują również obecne w kwiatach hibiskusa polisacharydy. Przypisuje im się działanie immunomodelujące. Tworzą ochronną błonę wokół zmienionych zapalnie komórek śluzowych. W wodnych wyciągach kwiatów hibiskusa występuje około 15% polisacharydów (głównie arabany i arabanogalaktany) i 2% pektyn.
Inną ważną grupą związków są kwasy organiczne (hibiskusowy, askorbowy, cytrynowy, jabłkowy i winowy), o łagodnym działaniu przeczyszczającym i moczopędnym.
Kwiaty hibiskusa zaleca się w przypadkach braku apetytu, w przeziębieniach, nieżytach układu oddechowego i w zaburzeniach krążenia.
Wyciąg z hibiskusa stosowany jest w walce z cellulitem i przy oparzeniach słonecznych. Surowiec wykorzystywany jest również jako składnik różnego rodzaju maści i odwarów stosowanych miejscowo, leczących alergiczne egzemy i różne choroby wirusowe skóry. Obecnie trwają badania nad stosowaniem hibiskusa w terapii przeciwcukrzycowej oraz jako składnika preparatów wspomagających odchudzanie.
Kwiaty hibiskusa, o kwaskowatym smaku, stosowane są głównie jako komponent różnego rodzaju herbat ziołowych i owocowych.
Wzmacniają ich koloryt i smak. Do najbardziej smakowitych odmian należą Hibiscus rosa sinensis i Hibiscus sabdariffa. Z kwiatów przyrządzane są orzeźwiające napoje, serwowane zarówno na ciepło, jak i na zimno oraz bogate w witaminę C syropy. W sprzedaży dostępne są kwiaty hibiskusa w słodkiej zalewie cukrowej. Kwiatami hibiskusa w syropie garniruje się różnego rodzaju potrawy i desery. Na bazie suszonych kwiatów przygotowuje się sorbety z dodatkiem olejków z dzikiej pomarańczy i czarnego pieprzu. W niektórych krajach świeże kielichy hibiskusa przygotowywane są w formie jarzyny.
Nasiona ketmii jadalnej są źródłem specyficznych oligopeptydów i białek, które zapobiegają tworzeniu się dynamicznych zmarszczek na czole, wokół oczu i ust. Z nasion ketmii piżmowej pozyskiwany jest olejek lotny (0,2-0,6%), często wykorzystywany w przemyśle perfumeryjnym. Ma jasnożółtą barwę, jest gęsty, o piżmowym zapachu. Główne składniki to farnezol, ambretolid i estry kwasu octowego. Olejkiem hibiskusowym perfumuje się kremy, żele, szminki do ust, płyny do twarzy, pudry i kosmetyki po goleniu.
Nasiona ketmii jadalnej Hibiscus esculentus i ketmii szczawiowej Hibiscus sabdariffa są wykorzystywane w produkcji cennego oleju spożywczego.
Syrop z kwiatów hibiskusa.
100 g suszonych kwiatów hibiskusa, 1 l wody, 700-800 g cukru. Wodę zagotować, następnie wrzucić do niej kwiaty i odstawić do naciągnięcia. Po 15-30 minutach kwiaty oddzielić, do wody dodać cukier i gotować na wolnym ogniu aż syrop dobrze zgęstnieje. Gorący syrop przelać do czystych, wyparzonych, suchych butelek i szczelnie zakręcić. Przechowywać w chłodnym i ciemnym miejscu, po otwarciu w lodówce. Tak przygotowany syrop możemy stosować jako dodatek do napojów i różnych deserów.
Orzeźwiający napój hibiskusowy.
4 szklanki wody, 1 szklanka suszonych kwiatów hibiskusa, 1/3 szklanki cukru (do smaku), 2 szklanki lodu. Doprowadzamy wodę do wrzenia i dodajemy kwiaty. Gotujemy 5 minut i odstawiamy na 30 minut. Przelewamy napój przez sito do dzbanka. Dodajemy cukier i lód. Mieszamy do czasu aż cukier się rozpuści.
Dżem z suszonych kwiatów hibiskusa.
2 szklanki suszonych kwiatów hibiskusa, 1 szklanka cukru, 2 szklanki soku pomarańczowego. W rondelku, połączyć wszystkie składniki i powoli doprowadzić do wrzenia. Gotować na wolnym ogniu przez 45 minut, aż do zgęstnienia. Następnie robotem kuchennym lub blenderem zmiksować mieszaninę na mniejsze kawałki (ok. 3 minut). Ostudzić i przechowywać w lodówce. Jeżeli chcemy przechowywać dżem przez dłuższy okres czasu to po napełnieniu słoików musimy je przepasteryzować. Uwagi: Można dodać więcej cukru, w zależności jak słodki dżem chcemy uzyskać. Jeśli używamy zamiast soku pomarańczowego wody, to na jej 1 litr należy przeznaczyć 2 szklanki cukru.
