Rośliny leczniczePięciornik kurze ziele - niepozorny, lecz wartościowy

Pięciornik kurze ziele – niepozorny, lecz wartościowy

Pięciornik czteropłatkowy, pięciornik leśny (drzewianka), pięciornik kurze ziele Potentilla tormentilla Necker, Potentilla erecta (L.) Raeusch. Niepozorna roślina, pospolicie występująca niemal w całej Europie. W Polsce można ją spotkać na polanach, w lasach, na wrzosowiskach i torfowiskach. Kwitnie od maja do jesieni. Wytwarza pod ziemią wrzecionowate, grube, wewnątrz szkarłatne kłącze, z którego wyrastają liście odziomkowe i łodygi, wznoszące się łukowato, u góry rozgałęzione, do 30 cm wysokie. Z łodyżek wyrastają krótkoogonkowe lub bezogonkowe liście z dużymi, wciętymi od 3 do 5 razy przylistkami i liczne, żółte, czteropłatkowe kwiatki. Jest rośliną wieloletnią, łatwą do uprawy w ogrodzie. Surowcem zielarskim jest …

kłącze pięciornika Rhizoma Tormentillae

Do celów leczniczych zbiera się jesienią kłącza roślin starszych, oczyszcza z części nadziemnych i drobnych korzeni, myje i suszy w suszarniach ogrzewanych w temperaturze poniżej 60°C.
Kłącze zawiera 15 do 23,5% garbników hydrolizujących (galo- i elagotanoidy) oraz niehydrolizujących z grupy pirokatechiny (garbniki skondensowane). Ponadto wolne kwasy organiczne (m.in. elagowy, chinowowy), tormentozyd – związek triterpenowy o charakterze pseudosaponiny, substancje żywicowe i woskowe oraz sole mineralne.

 class=
Kłącze pięciornika. Fot. Shutterstock.com

Właściwości lecznicze

Pięciornika wynikają głównie z obecności garbników (tanoidów). Mało wrażliwe na czynniki hydrolizujące, łączą się z białkowymi składnikami błony śluzowej komórek, tworząc nierozpuszczalne w wodzie kompleksy białkowo-garbnikowe, które trudno ulegają działaniu enzymów bakteryjnych. Działanie koagulujące białko (ściągające – adstringens) powoduje tworzenie na błonach śluzowych i skórze warstewki ochronnej, utrudniającej przenikanie wody, ograniczającej wydzielanie, chroniącej przed infekcjami i czynnikami drażniącymi.
Z właściwości tych wynika zastosowanie surowca.

Przeciwzapalne
Antiphlogisticadermaticaantiseptica

Tanoidy zmieniają ciśnienie osmotyczne wewnątrz komórek, dając efekt ściągający. Przyczyniają się tym samym do uszczelnienia naczyń włosowatych, działając przeciwprzesiękowo i przeciwobrzękowo, łagodząc objawy towarzyszące stanom zapalnym, jak pieczenie i swędzenie. Zewnętrznie stosuje się przetwory z kłącza do płukania w stanach zapalnych i krwawieniach z dziąseł, jamy ustnej i gardła oraz do irygacji w zapaleniu pochwy i upławach, także do kompresów na uszkodzone miejsca skóry i trudno gojące się rany lub oparzenia.

Część garbników hydrolizujących przedostaje się do moczu i tam działa przeciwzapalnie i bakteriobójczo, także na szczepy antybiotykoodporne.

Przeciwbiegunkowe Antidiarrhoica

Wyciągi garbnikowe, podawane doustnie, utrudniają przenikanie wody przez ściany jelit i rozrzedzenie treści jelitowej, osłabiają sekrecję błony śluzowej, hamując biegunkę oraz ubytek wody i elektrolitów z organizmu. Równocześnie hamują rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych i unieczynniają związki powstające z rozpadu martwych komórek i uszkodzonych tkanek, w tym też histaminę, ponadto neutralizują toksyny bakteryjne i niektóre metale ciężkie, np. ołów.

Przeciwkrwotoczne Haemostatica

Garbniki, powodując aglutynację czerwonych krwinek, ułatwiają powstawanie skrzepów włóknikowych i hamują przenikanie przez łożysko naczyń. Dzięki temu przeciwdziałają drobnym krwawieniom z uszkodzonych naczyń włosowatych w błonie śluzowej całego przewodu pokarmowego i zapobiegają rozszerzaniu naczyń krwionośnych przez histaminę. Podane zewnętrznie, działają tak samo na skórę i błony śluzowe.

Inne zastosowania

Tanoidy mają zdolność „zmiatania” wolnych rodników, liczne badania wskazują na działanie immunostymulujące, przeciwwirusowe, a nawet przeciwnowotworowe tych związków. Wskazania te wymagają dalszych badań.

Bezpieczeństwo

Nie zaleca się stosowania doustnego u osób poniżej 18 roku życia, w okresie ciąży i laktacji, ze względu na brak badań. Zewnętrznie zalecany od 12 roku życia.
Przetwory z kłącza pięciornika, podawane doustnie przez dłuższy czas, mogą spowodować uporczywe zaparcia. W dawkach większych mogą wywołać u osób wrażliwych niewielkie dolegliwości żołądkowe i wymioty. Ze względu na możliwość interakcji w zakresie absorpcji, zaleca się przyjmowanie innych leków w odstępie co najmniej godziny przed lub po podaniu kłącza pięciornika.

Dawkowanie

Według EMA/HMPC 2010 (European Medicine Agency/ Committee on Herbal Medicinal Products):

wewnętrznie 1-1,4 g rozdrobnionego kłącza w formie naparu kilka razy dziennie, w dawce maksymalnej 12 g dziennie; 1-1,3 g rozdrobnionego kłącza w formie odwaru kilka razy dziennie, w dawce maksymalnej 6 g dziennie;

zewnętrznie 1,3-2 g rozdrobnionego surowca na 100 ml wody w formie naparu lub 0,8-3 g surowca na 100 ml wody w formie odwaru, do płukania jamy ustnej i w infekcjach bakteryjnych, kilka razy dziennie; 1-5 ml nalewki (1:5, 70% etanol) na 150 ml wody w pojedynczej dawce, do płukania jamy ustnej kilka razy dziennie.

Kłącze pięciornika najczęściej jest stosowane jako składnik mieszanek ziołowych, których receptury wywodzą się z wielopokoleniowej tradycji.

Mieszanki ziołowe

ZIOŁA PRZECIWBIEGUNKOWE (1).
Zmieszać po 30 g kory dębowej i kłączy pięciornika oraz po 20 g kwiatów rumianku (lub kwiatów krwawnika) i liści maliny (lub czarnej porzeczki). Zalać 1 łyżkę mieszanki w 2/3 szklanki wody i gotować powoli 10 min. Odstawić na 10 min i przecedzić. Wypić małymi łykami w biegunce bakteryjnej lub wywołanej zatruciem pokarmowym.

ZIOŁA PRZECIWBIEGUNKOWE (2).
Zmieszać 40 g liści jeżyny i po 20 g owoców borówki czernicy i kłączy pięciornika. Zalać 1-2 łyżki ziół 1-1,5 szklanki wody. Ogrzewać do wrzenia i gotować powoli pod przykryciem 3-5 min. Odstawić na 10 min i przecedzić. Pić 1-3 razy dziennie po 1/2-1 szklance, zależnie od stopnia nasilenia biegunki i wieku chorego. Zalecane dla dorosłych i dzieci (wg Aleksandra Ożarowskiego).

ZIOŁA W UPŁAWACH.
Zmieszać po 30 g kwiatów jasnoty i ziela rdestu ptasiego, 20 g ziela skrzypu, 10 g liści pokrzywy, 5 g kory dębu i 5 g kłączy pięciornika. Zalać 2 łyżki mieszanki 1,5 szklanki wrzącej wody, zamknąć i pozostawić na 1 godz. Pić porcjami, po uprzednim przecedzeniu, w ciągu dnia między posiłkami w stanach zapalnych pochwy i szyjki macicy z upławami.

Autor

  • dr n.med. Natasza Balcer-Dymel

    dr n. med. Natasza Balcer-Dymel ukończyła Wydział Farmaceutyczny Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Dr nauk med. (2012) w Zakładzie Farmakologii Klinicznej Katedry Kardiologii, na Wydziale Lekarskim. W 2014 Studium Podyplomowe Dietetyki i Poradnictwa Żywieniowego przy Katedrze Bromatologii, na Wydziale Farmaceutycznym. Autorka artykułów naukowych i prac poglądowych, nauczycielka akademicka i czynna zawodowo farmaceutka.

    Pokaż wszystkie artykuły

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Polecane

Najnowsze

Więcej