Starzenie się organizmu to nieuchronne procesy degeneracyjne, powodujące osłabienie zdolności funkcjonalnych wszystkich części ciała, na wszystkich poziomach, od cząsteczek po narządy. Objawem tych zaburzeń są zmiany czynności wszystkich układów ustroju: nerwowego, hormonalnego, krążenia, oddychania.
Jak starzeje się skóra
Za zmiany zachodzące w skórze odpowiadają procesy związane z fizjologicznym starzeniem się, uwarunkowanym genetycznie, oraz czynniki zewnętrzne, na przykładpromieniowanie ultrafioletowe. Proces starzenia się obejmuje skórę właściwą. W tej warstwie następuje degradacja włókien sprężystych i kolagenowych. Zanikowi ulega rozrodcza warstwa naskórka, maleje liczba podziałów komórkowych. Z wiekiem następuje też powolna degradacja naczyń krwionośnych, które dostarczają substancje odżywcze do skóry, powstają utrwalone zmarszczki i bruzdy.
Określenie skóra dojrzała nie jest jednak przypisane tylko do wieku. U niektórych osób, narażonych na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych, proces starzenia się może być przyspieszony i skóra może mieć cechy skóry dojrzałej już około 30 roku życia. W skórze dojrzałej obniża się liczba gruczołów łojowych i potowych, co prowadzi do nadmiernej suchości. W codziennej pielęgnacji takiej skóry ważne są preparaty chroniące przed czynnikami środowiskowymi powodującymi starzenie, substancje o działaniu przeciwrodnikowym: flawonoidy, fitohormony, cytokiny, alfahydroksykwasy, witaminy A, C i E oraz preparaty z filtrami promienioochronnymi.
- RODZAJE ZMARSZCZEK:
- zmarszczki mimiczne – powstają wskutek utrwalenia często wykonywanych ruchów, w wyniku częstych skurczów mięśni- wokół ust, oczu, brody.
- zmarszczki statyczne – są utrwaloną formą zmarszczek dynamicznych i obserwujemy je na twarzy bez względu na mimikę.
- zmarszczki grawitacyjne – powstają w wyniku starzenia się skóry i nie znikają po jej rozciągnięciu, zmieniają owal twarzy.
- zmarszczki posłoneczne – głębokie bruzdy w wyniku pogrubienia warstwy naskórka u osób nadużywających kąpieli słonecznych.
- zmarszczki senne – zmarszczki te powstają na skutek nieprawidłowego ułożenia podczas snu. Z biegiem czasu (jeśli nie skorygujemy złego ułożenia) utrwalają się. Mogą powstać na twarzy, na skroniach, w kąciku ust, dekolcie.
Naturalne regulatory
Wytwarzane przez organizm związki chemiczne – hormony zwierzęce i roślinne – koordynują i regulują procesy biochemiczne w komórkach, korelują podstawowe funkcje życiowe organizmu. U ludzi są produkowane przez gruczoły dokrewne, na przykład tarczycę, korę nadnerczy lub niektóre tkanki (tzw. hormony tkankowe). Mają szerokie zastosowanie również w lecznictwie (hormonoterapia).
W skórze występują różne hormony sterydowe, m.in. estrogeny, androgeny i kortykosteroidy. Stanowią istotny czynnik w utrzymywaniu normalnych funkcji równowagi biologicznej skóry i jej przydatków.
Ważnym elementem, determinującym procesy starzenia się kobiet, jest stężenie estrogenów, których poziom wyraźnie się obniża w okresie okołomenopauzalnym. U mężczyzn pewne znaczenie mają androgeny, jednak zmiany inwolucyjne postępują o wiele wolniej. U kobiet w okresie premenopauzy dochodzi do niedoboru estrogenów jajnikowych i nadmiaru androgenów nadnerczowych. W efekcie może pojawić się hirsutyzm, trądzik lub łysienie typu męskiego. Można zaobserwować wiele zmian, które zaczną się pogłębiać po menopauzie. W skórze zmniejsza się zawartość kolagenu typu III, spada liczba aktywnych fibroblastów, zmniejsza się ilość kwasu hialuronowego. To prowadzi do zmniejszenia grubości skóry, spadku jej elastyczności, powstania przebarwień, spadku liczby gruczołów potowych i łojowych oraz suchości. Następuje spadek syntezy hydroksyproliny oraz ilości wiązań krzyżowych kolagenu, utrata30 % ogólnej ilości kolagenu w ciągu pierwszych 5 lat po menopauzie.
Dzięki estrogenom
skóra jest bardziej elastyczna. Zmniejszają one także narastanie owłosienia. Po kilku tygodniach ich stosowania dochodzi do pogrubienia skóry, wzrostu aktywności fibroblastów, zwiększenia syntezy kolagenu typu III, zmiany stopnia polimeryzacji glikozaminoglikanów, zahamowania defragmentacji włókien kolagenowych. Zwiększa się higroskopijność i stopień nawilżenia skóry, na co ma bezpośredni wpływ synteza kwasu hialuronowego. Estrogeny stosuje się na skórę w postaci żeli, implantów i maści. W latach 80. preparaty kosmetyczne zawierające estrogeny cieszyły się wielką popularnością. Powodowały spłycenie zmarszczek, poprawę elastyczności, napięcia, kolorytu i nawilżenie. Skutecznie chroniły przed scieńczeniem i atrofią skóry, związaną ze zmianami ilości włókien kolagenowych. Stosowanie estrogenów w kosmetykach jest jednak obecnie zabronione, ze względu na ryzyko związane z ich działaniem ogólnoustrojowym.
Ze względu na ten zakaz, rozpoczęto poszukiwania związków, które miałyby estrogenopodobny, korzystny wpływ na starzejąca się skórę. W ten sposób odkryte zostały związki pochodzenia roślinnego, czyli fitoestrogeny.
Fitoestrogeny
Mają one wpływ na skórę, podobny do wpływu naturalnych estrogenów człowieka, jednak znacznie słabszy. Wiążą się z tym samym receptorem. Pisze się o nich jako o regulatorach wzrostu i rozwoju roślin. Związki ważne dla kosmetologii, to ganisteina, daidzeina, formononetyna, biochanina A, gliceteina, lignany, kumestany, resweratol, ekwol, puearyna.
Fitoestrogeny stosowane w preparatach kosmetycznych zapewniają skuteczność działania podobną do hormonów zwierzęcych. W odróżnieniu jednak od hormonów, ich działanie ogranicza się do miejsca aplikacji. Są bezpieczne i nie powodują reakcji ubocznych. Często zamyka się je w liposomy, czyli nośniki substancji biologicznie czynnych. Pełnią rolę zmiataczy wolnych rodników, hamują mutacje komórkowe, działają przeciwnowotworowo. Stosowane zewnętrznie w kosmetykach, zapobiegają utlenianiu i uszkodzeniu błon komórkowych, również tym indukowanym światłem ultrafioletowym, hamują działanie metaloproteinaz, kluczowych enzymów rozkładających kolagen skóry i wywołujących tzw. elastozę. Jednym z głównych czynników stymulujących metaloproteinazy jest promieniowanie UV. Fitoestrogeny stymulują syntezę przez fibroblasty proteoglikanów, kluczowego składnika macierzy tkanki łącznej. Proteoglikany wpływają na stopień nawilżania tkanki. Fitoestrogeny mają też działanie przeciwzapalne.
Stosowanie fitoestrogenów nie zastąpi hormonalnej terapii zastępczej HTZ, ale jest skuteczną metodą spowalniania starzenia się skóry i zachodzących w niej zmian inwolucyjnych u kobiet w okresie menopauzalnym.
Kiedy zaczyna się starość
Oznaki starzenia można wykryć już u dwudziestoparolatków, jak twierdzą naukowcy z Uniwersytetu Duke, na podstawie wyników badań opublikowanych ostatnio w Proceedings of the National Academy of Sciences. Naukowcy zebrali dane na temat nerek, wątroby, funkcji płuc, stanu uzębienia, naczyń krwionośnych oczu oraz dotyczące metabolizmu i funkcjonowania układu odpornościowego badanych w wieku 26, 32 i 38 lat. Zmierzony został także poziom cholesterolu, kondycja fizyczna i długość telomerów, będących końcowymi fragmentami chromosomów, które z wiekiem ulegają skróceniu. W badaniu uczestniczyły 954 osoby, urodzone w Nowej Zelandii w 1972 lub 1973 roku. Wykorzystując 18 pomiarów biologicznych, naukowcy ustalili „wiek biologiczny” dla każdego z uczestników w wieku 38 lat. U niektórych wynosił poniżej 30, u innych prawie 60!
Gdy naukowcy przyjrzeli się bliżej tym, którzy zestarzeli się znacznie szybciej, odkryli oznaki pogorszenia, widoczne w wieku 26 lat, czyli w czasie, gdy podjęto pierwsze pomiary. Większość z nich, zgodnie z oczekiwaniami, znajdowała się w grupie, w której na jeden rok biologiczny przypada jeden rok chronologiczny lub nawet mniej. Inni starzeli się z szybkością 3 lat biologicznych na 1 rok chronologiczny. Osoby przedwcześnie starzejące się wypadły gorzej na testach, typowo dla osób powyżej 60 lat, włączając badania równowagi, koordynacji i rozwiązywania problemów – mówią badacze. Zdjęcia badanych pokazano również grupie studentów Uniwersytetu Duke, którzy konsekwentnie identyfikowali je jako osoby starsze.
Rośliny z fitohormonami
Hormony występują niemal w 300 gatunkach roślin. Najbardziej dla nas dostępne są przyprawy (m.in. anyż, czosnek, kminek, koper, pietruszka), rośliny strączkowe (np. soja, groch, soczewica), ziarna (jęczmień, pszenica, żyto, ryż, len, proso, owies), rośliny pastewne (lucerna, koniczyna), owoce (m.in. jabłka, gruszki, winogrona, daktyle, wiśnie, granaty).
Ekstrakty roślinne z hormonami występują w kosmetykach przeciwzmarszczkowych, w preparatach modelujących owal twarzy i ujędrniających biust. Bogate w substancje estrogenne są kwiaty koniczyny łąkowej, ziele lucerny siewnej, nasiona łubinu trwałego, pluskwica groniasta. Związki estrogenne izoluje się także z roślin uprawnych. Duże znaczenie mają ziarna soi, bogate w izoflawony daidzeinę i genisteinę – o silnej aktywności estrogenowej. Budową przypominają estradiol. Estrogeny roślinne wykryto też w kiełkach kukurydzy, ziarniakach, pszenicy, szyszkach chmielu.
Lucerna siewna Medicago sativa – alfalfa
Jest byliną o wysokości 30-90 cm. Kiedyś była tylko rośliną uprawianą, obecnie zdziczała z uprawy i występuje jako chwast w różnych uprawach, także na przydrożach, ugorach i nieużytkach. Długo utrzymuje się na wybranych stanowiskach. Przekształca ubogie pastwiska w wartościowe obszary rolnicze. Nadziemne części rośliny są bogate w beta karoten, witaminy B, C, D, E, P i K oraz sole mineralne, potas, żelazo, wapń, magnez, mangan, krzem i fosfor. Dzięki wysokiej zawartości chlorofilu, lucerna ma działanie odtruwające. Działa szczególnie korzystnie na osoby w starszym wieku, wzmacnia system immunologiczny, spowalnia proces starzenia się, zwiększa siłę życiową, wydolność fizyczną, zapewnia lepszy sen.
Ponieważ lucerna zawiera duże dawki witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, dłuższa kuracja może spowodować ich kumulację. Po 2-3 miesiącach należy zrobić przerwę. Ważną grupą ciał czynnych w korzeniach lucerny są saponiny triterpenowe. Mają silne właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Frakcje flawonoidowe mają silne właściwości przeciwutleniające. Wyciąg z lucerny łagodzi nieprzyjemne objawy okresu przekwitania. Duże znaczenie ma tu wysoka zawartość izoflawonów, jak genisteina i daidzeina, o działaniu estrogennym.
Soja uprawna Glycine max
jest roczną rośliną strączkową, z kulisto- -jajowatymi nasionami barwy jasnożółtej do prawie czarnej. Uprawiana jest masowo na Dalekim Wschodzie i w Ameryce Płn. Jest jedną z podstawowych roślin odżywczych, paszowych i przemysłowych (olej tłusty, białko, lecytyna). Jej nasiona zawierają m.in. izoflawony – głównie genisteinę, daidzeinę i ich prekursory.
Zawartość izoflawonów w produktach sojowych wynosi do 0,3%. Reprezentatywnym ich przedstawicielem jest genisteina, czyli 3-fenylochromen-2-on. Do tej grupy zaliczamy też daidzeinę i glicyteinę, które tak jak genisteina, występują w przyrodzie w postaci połączeń glikozydowych. W odróżnieniu od hormonów zwierzęcych, układy te cechuje szerokie spektrum działania. Jego rodzaj i efekt w dużym stopniu zależy od stężenia danej substancji. Związki te kontrolują aktywność enzymów i wpływają na podział i wzrost komórek. Stymulują produkcję kwasu hialuronowego, zapewniającego skórze odpowiednie nawilżenie i elastyczność. Poza oddziaływaniem na swoiste dla hormonów ludzkich receptory, układy te charakteryzują się także bardzo silnymi właściwości antyoksydacyjnymi. Pełnią rolę zmiataczy wolnych rodników, hamują mutacje komórkowe i działają przeciwnowotworowo. Dzięki tym właściwościom, stosowane zewnętrznie w kosmetykach zapobiegają utlenianiu i uszkodzeniu błon komórkowych, hamują działanie enzymów, m.in. kolagenezy rozkładającej włókna podporowe skóry właściwej i wzmacniają naczynia krwionośne. Wykazują ponadto działanie kojące i przeciwzapalne.
Pluskwica groniasta Cimicifuga racemosa
Występuje w Ameryce Płn. Surowcem farmaceutycznym jest korzeń. W jej skład wchodzą żywice, kumaryny, ranunkulozydy, laktony terpenowe i gumy. Obok gumo- żywicowej frakcji surowiec zawiera kwas taninowy, izoflawony, glikozydy triterpenowe, kwasy salicylowy, izoferulowy, cynamonowy i alkaloidy. Wyciąg z korzeni stosowany był przez Indian w kobiecych przypadłościach. Działa m.in. estrogennie, zawiera izoflawon formononetynę (prekursor daidzeiny). Izoflawony i triterpeny hamują uwalnianie lutropiny (LH), hamując owulację i wytwarzanie ciałka żółtego oraz produkcję i uwalnianie progesteronu. Izoflawony mają wpływ estrogenny, oddziałują na receptory ER-beta. Preparaty z pluskwicy są zalecane kobietom w II fazie klimakterium (postmenopauza), gdy następuje zwiększone uwalnianie lutropiny i przez to zwiększone uwalnianie progesteronu oraz androgenów.
Dla łysiejących
Fitohormony zawarte w kosmetykach działają tylko w obrębie komórek skóry. Nie odnotowano przypadku ich przedostawania się do krwi obwodowej. Jednocześnie pobudzone zostają mechanizmy odnowy włókien kolagenu, czyli proces wygładzania, wzmacniania i odnowy skóry. Wzrasta poziom jej nawilżenia, skóra staje się bardziej elastyczna, gładka, lepiej natłuszczona, nabiera właściwego kolorytu. Fitohormony wzmacniają również odporność komórek na niekorzystne czynniki zewnętrzne i codzienny stres. Działają przeciwzapalnie, przeciwdziałają uszkodzeniom skóry, zapobiegają utlenianiu i uszkodzeniom błon komórkowych. Fitohormony wpływają też korzystnie na poprawę jakości włosów, chronią przed wypadaniem i zapobiegają łysieniu, przede wszystkim u mężczyzn.
