Zdrowe życieNiedoceniana kalarepa

Niedoceniana kalarepa

Wszystkie warzywa kapustne należą do rodziny kapustowatych Brassicaceae (dawniej krzyżowych Cruciferae) i rodzaju Brassica. Warzywa kapustne uprawiane w Polsce są odmianami botanicznymi gatunku Brassica oleracea L., czyli kapusty warzywnej, pochodzącej od kapusty dzikiej Brassica oleracea L. var. silvestris. Wyjątkami są kapusta pekińska i chińska, które pochodzą od gatunku Brassica campestris.

Krzyżówka?

Pochodzenie kalarepy Brassica oleracea L. var. gongylodes L. nie jest dokładnie znane. Być może jest krzyżówką dwóch dziko rosnących roślin: jednej z Europy, drugiej ze środkowej Azji. Była znana i uprawiana w starożytnym Rzymie, na długo przed zniszczeniem Pompei. Nazywano ją kapustą pompejańską. Spożywali ją głównie niewolnicy, dodawała sił do ciężkiej pracy. Po raz pierwszy została opisana w europejskiej botanice w 1 połowie XVI w. Dokładne zbadanie jej historii utrudnia to, że w językach niemieckim i angielskim kalarepa zwana jest kohlrabi, co znaczy kapustorzepa. Analizując stare opracowania, nie jesteśmy w stanie ustalić, o której roślinie jest mowa. Wiemy jednak, że w XVIII w. kalarepa była już powszechnie uprawiana w Europie, a do Polski traf i ła w XIX w. ze Szwajcarii i z Austrii. Jest rośliną 2-letnią. System korzeniowy palowy, słabo rozgałęziony, z płytko usadowionymi korzeniami bocznymi. Częścią jadalną jest zgrubienie powstające w pierwszym roku uprawy. To zgrubienie jest silnie skróconą, zgrubiałą, mięsistą łodygą, może mieć kształt kulisty silnie spłaszczony, kulisty, szeroko owalny lub owalny, barwy zielonej lub fioletowej. Tworzy się po 30-40 dniach od siewu nasion, wzrost łodygi w kierunku pionowym zostaje zahamowany, na jej ulistnionej części tworzy się zgrubienie, w którym roślina gromadzi składniki pokarmowe. W dolnej części zgrubienia jest silny rozwój wiązek sitowo naczyniowych oraz drewnienie, część wierzchołkowa pozostaje delikatna i soczysta. Wielkość i kształt zgrubienia to cechy odmianowe. Kształt zgrubienia jest też uzależniony od warunków uprawy. Liście różnią się kształtem i wielkością, mają długie ogonki i są spiralnie umieszczone na łodydze. Ich liczba uzależniona jest od wczesności odmiany i waha się od 7-10 cm u odmian wczesnych, do ponad 20 u odmian późnych. W drugim roku uprawy wyrasta pęd kwiatostanowy. Nasiona kalarepy są czarnobrunatne i drobniejsze od nasion kapusty. W jednym gramie mieści się 350-400. Zdolność kiełkowania wynosi średnio 5-7 lat. Kalarepa uprawiana jest jako przedplon, poplon, współrzędnie i sporadycznie jako roślina główna.

Wymagania klimatyczne i glebowe

kalarepy są umiarkowane. Optymalna temperatura wzrostu to 12-18°C, minimalna to 6°C. Jest warzywem niezbyt wrażliwym na wiosenne chłody, ale przy długotrwałych wiosennych chłodach może wytworzyć zamiast zgrubienia pędy kwiatostanowe. Prawidłowo wyprodukowana rozsada i odpowiednio zahartowana, znosi krótkotrwałe przymrozki do -4°C. Wymaga stanowisk ciepłych i słonecznych. Najlepiej rośnie na glebach wilgotnych i żyznych. Ponieważ posiada słabo rozwinięty system korzeniowy, wymaga sporej wilgotności gleby, szczególnie w okresie tworzenia się zgrubienia. Wymagania nawozowe są podobne do innych warzyw z tej rodziny. Ma krótki okres wegetacji, dlatego przy doborze nawozu należy wybierać te łatwo przyswajalne. Najczęściej uprawiana jest amatorsko w ogródkach przydomowych.

W Polsce niedoceniana

Nadal należy do warzyw sporadycznie używanych w naszej kuchni. Większą sympatią darzymy jej bardziej znanych kuzynów: kapustę, kalafior, brokuł czy kapustę pekińską. Tymczasem kalarepa jest warzywem bardziej wartościowym niż kapusta głowiasta biała. Według USDA (United States Department of Agricilture) zawartość składników odżywczych, minerałów i witamin w 100 g kalarepy wynosi: 91 g wody, 1,7 g białka, 0,1 g tłuszczów (lipidów), 6,2 g węglowodanów, 3,6 g włókien, 2,6 g cukrów, 24 mg wapnia, 0,4 mg żelaza, 19 mg magnezu, 46 mg fosforu, 350 mg potasu, 20 mg sodu, 0,03 mg cynku, 62 mg kwasu askorbinowego (witamina C), 0,05 mg tiaminy (witamina B1), 0,020 mg ryboflawiny (witamina B2), 0,400 mg niacyny (witamina B3), 0,15 mg pirydoksyny (witamina B6), 2 ug witaminy A2 oraz 36IU, 0,48 mg alfa-tokoferolu (witamina E), 0,1 ug filochinonu (witamina K), 0,013 g kwasów tłuszczowych nasyconych, 0,007 g kwasów tłuszczowych jednonienasyconych, 0,048 g kwasów tłuszczowych wielonienasyconych oraz 27 kcal energii.

Jedna średnich rozmiarów kalarepa wystarczy, aby pokryć dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na witaminę C.

Kalarepa zawiera luteinę, konieczną do prawidłowego funkcjonowania narządu wzroku. Luteina działa jak naturalny filtr, chroniący oko przed promieniowaniem UVA i UVB. Kalarepa zawiera też cholagogi i włókna roślinne, które korzystnie wpływają na układ trawienny, polepszając wydalanie żółci i regulując perystaltykę jelit. Zaliczana jest do grupy warzyw nieuczulających, które można podawać dzieciom od 6 miesiąca życia. Spożywanie jej zaleca się cukrzykom oraz chorym na hipoglikemię i miażdżycę, ze względu na powolny proces podnoszenia poziomu cukru we krwi oraz niską kaloryczność. Zawarte w kalarepie izotiocyjany oraz indole działają grzybobójczo i bakteriobójczo. Substancje te zwalczają m.in. bakterię Helicobacter pylori, która przyczynia się do rozwoju wrzodów żołądka i dwunastnicy. Aktywne związki biologiczne, izotiocyjaniany, sulforafan oraz indol-3-karbinol wykazują działanie antynowotworowe. Kalarepa zawiera 3,6 g (na 100 g) błonnika pokarmowego, polecana jest osobom odchudzającym się.
Do części jadalnych kalarepy zaliczamy również młode liście, które są najbogatsze w składniki odżywcze. Warto wzbogacać wiosenne sałatki drobnymi listkami młodej kalarepy.
Przyrządzając kalarepę, należy ją dokładnie oczyścić z ziemi. Warzywo może być źródłem zakażenia bakteriami chorobotwórczymi, w tym E. coli, bądź pasożytami, m.in. glistnicą. Osoby z problemami z tarczycą powinny racjonalnie stosować kalarepę, ponieważ zawarte w niej goitrogeny przyczyniają się do powstawania wola tarczycowego. Poza tym hamują wchłanianie się składników odżywczych.

Medycyna tradycyjna

Na Litwie stosowano odwary z liści i korzeni kalarepy w leczeniu kaszlu, astmy, gruźlicy i schorzeń wątroby. W medycynie chińskiej używana jest do usuwania zastoi i zakrzepów krwi oraz w leczeniu niestrawności, miażdżycy, cukrzycy, a także przy zatruciach alkoholowych i narkotykowych.

W kuchni

Z kalarepy można przyrządzić wiele wartościowych dań, na przykład zupę letnią: 2 kalarepy z liśćmi, pęczek kopru, 5 młodych ziemniaków, 2 marchwie i odrobina śmietany. Kalarepę, ziemniaki i marchew pokroić w kostkę, liście i koper drobno posiekać. Z warzyw ugotować bulion, doprawić do smaku (pieprz, sól) i zmiksować. Na zakończenie dodać kilka łyżek śmietany, a przed podaniem lekko skropić olejem rzepakowym lub oliwą.
Najwięcej wartości odżywczych jest jednak w świeżym, nieprzetworzonym warzywie. Z kalarepy przyrządzamy surówki i sałatki.

SURÓWKA Z KALAREPY I PORA: 1 kalarepa, 1 pora (najlepiej część jasnozielona), 1 twardsza gruszka, 1 łyżeczka posiekanego szczypiorku bądź pietruszki i do smaku odrobina rodzynków lub orzechów. Do sosu potrzebna jest 1 łyżeczka majonezu, 1 łyżeczka jogurtu i odrobina białego pieprzu. Kalarepę i obraną gruszkę zetrzeć na tarce jarzynówce, por drobniutko posiekać. Składniki na sos wymieszać w osobnej miseczce, następnie dodać do reszty i wymieszać. Sałatkę posypać posiekanym szczypiorkiem lub pietruszką tuż przed podaniem surówki.
Świeżą kalarepę można wykorzystać na wiele sposobów, na przykład w postaci zielonego koktajlu: 1 dużej kalarepy i kilka środkowych liści, 1 pomarańcza, 1 gruszka, 1 banan, 1 niepełna szklanka wody, 1 łyżeczka oleju i kawałek imbiru. Kalarepę i wszystkie owoce obrać i pokroić w drobną kostkę, dolać wody i zmiksować. Tak przygotowany koktajl najlepiej jest wypić od razu.

Autor

  • mgr inż. Agata Miśkowiec

    Mgr inż. Agata Miśkowiec jest absolwentką Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie – Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, kierunek ogrodnictwo. Doktorantka na Wydziale Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, w Katedrze Ogrodnictwa ZUT. Zajmuje się metodami uprawy warzyw, poprawy ich jakości.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Polecane

Najnowsze

Więcej