Zdrowe życieNajlepsza witamina D - jak ją wybrać?

Najlepsza witamina D – jak ją wybrać?

W przyrodzie występują dwie formy witaminy D – ergokalcyferol pochodzenia roślinnego (witamina D2) oraz zwierzęcy cholekalcyferol (witamina D3). Cholekalcyferol jest prawdopodobnie 3 razy aktywniejszy niż ergokalcyferol.

Jeszcze do niedawna głównym źródłem witaminy D była endogenna, skórna synteza z 7-dehydrocholesterolu, w obecności promieniowania ultrafioletowego UVB. Mniej niż 10% dziennego zapotrzebowania pochodziło z diety. Współczesny styl życia ludzi Zachodu zakłócił naturalny sposób pozyskiwania witaminy D.

Duża część społeczeństwa Zachodu unika ekspozycji na światło słoneczne, a dieta jest nieodpowiednio zbilansowana i bogata w wysoko przetworzoną żywność. To sprzyja niedoborom cholekalcyferolu.

Do tego dochodzą inne okoliczności. Na przykład zgodnie z American Academy of Pediatrics (AAP) dzieci do ukończenia 6. miesiąca życia nie powinny być narażane na bezpośrednie światło słoneczne. Również w pozostałych grupach wiekowych zaleca się tę ekspozycję minimalizować i jeszcze dodatkowo chronić skórę ubraniem i wysokimi filtrami ochronnymi.

Firmy produkujące farmaceutyki z witaminą D3 prześcigają się w przekazie marketingowym,przekonując pacjentów,że to ich produkt jest najlepiej przyswajalny i ma właściwą dawkę. W nachalnej reklamie brakuje rzetelnej wiedzy medycznej. Jak wybrać najlepszą witaminę D3 i jakie są jej udokumentowane właściwości?

W godzinach porannych i wieczorem 

synteza skórna zachodzi bardzo wolno, ponieważ promienie słoneczne padają pod małym kątem i jeszcze ulegają rozproszeniu w atmosferze. Specjaliści są zdania, że wystarczające promieniowanie, które pozwala na efektywną biosyntezę witaminy, przypada między kwietniem a wrześniem. W tym czasie u dorosłych osób o jasnej skórze do wytworzenia odpowiedniej ilości witaminy D prawdopodobnie wystarcza ekspozycja całej powierzchni ciała przez 10-15 minut w ciągu dnia. Dłuższa ekspozycja nie zwiększa produkcji witaminy D, a nawet prowadzi do jej rozpadu!

Kalcytriol 

Aktywną biologicznie postacią witaminy D jest 1,25(OH)2- -D (kalcytriol), syntezowany na drodze dwuetapowej hydroksylacji w wątrobie (25-hydroksylacja) i nerkach (1-hydroksylacja). Bardzo dobrym, naturalnym źródłem witaminy D są tłuste ryby morskie, tran, wątroba i podroby oraz żółtko jaja kurzego.

Podczas smażenia ryb i jaj zawartość witaminy D zmniejsza się o połowę. Pieczenie nie wpływa na jej zawartość. Prawidłowe stężenie witaminy D umożliwia wchłanianie z przewodu pokarmowego 30-40% spożytego wapnia, a w okresie intensywnego wzrastania nawet 60-80%. W przypadku niedoboru witaminy D wchłanianie wapnia ulega ograniczeniu do 10-15%, zmniejsza się też wchłanianie fosforanów. Zmniejszone stężenie jonów wapnia i witaminy D stymuluje wydzielanie parathormonu (PTH), co prowadzi do wydalania fosforanów z moczem oraz „ucieczki” wapnia z kości.

Niedobór wapnia i fosforanów jest bezpośrednią przyczyną upośledzonej mineralizacji kości i zmniejszenia masy kostnej. Zmniejszone stężenie fosforanów zaburza też apoptozę chondrocytów, prowadząc do ich powiększania się i zaburzenia struktury płytki wzrostowej.

Najnowsze badania 

rzucają światło na inne, poza mineralizacją kości, procesy, za które odpowiada witamina D. Cholekalcyferol wpływa na proliferację i różnicowanie się komórek skóry. Działa również immunostymulująco, aktywując makrofai i hamując limfocyty T. Wysokie stężenia witaminy D mogą być co prawda osiągane w ognisku zapalnym, jednak by go osiągnąć, należałoby podawać bardzo duże dawki, które groziłyby niebezpiecznym wzrostem poziomu wapnia we krwi. Nieustannie prowadzi się badania, które mają doprowadzić do zsyntezowania analogów witaminy D, nie mających wpływu na gospodarkę wapniową. Daje to nadzieję, że działanie antyproliferacyjne i przeciwzapalne ujawni się bez ryzyka hiperkalcemii.

Na serce 

Witamina D3 wpływa również na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, na drodze różnych mechanizmów. Wpływa na przykład na komórki mięśni gładkich naczyń krwionośnych, hamując ich proliferację, co sprzyja utrzymaniu ich podstawowej funkcji. Ma bezpośredni wpływ na komórki mięśnia sercowego, zapobiegając niekorzystnemu przerostowi lewej komory. Niskie stężenie cholekalcyferolu koreluje z wysokim ryzykiem występowania nadciśnienia tętniczego, co się łączy z podwyższonym ryzykiem zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych. 

W sprzedaży

są dostępne liczne preparaty, umożliwiające podawanie witaminy D w różnych dawkach i formach. Najważniejszym kryterium podziału farmaceutyków z witaminą D3 jest status ich rejestracji. Większość z nich jest, niestety, zarejestrowana jako suplementy diety, które w Polsce nie są uregulowane prawnie, ich jakość nie jest należycie kontrolowana. Producenci suplementów z witaminą D3 – chcąc wyróżnić się na tle konkurencji – oferują witaminę D3 zamkniętą w kapsułce, na tłuszczowym nośniku olejowym – oleju lnianym czy na przykład z krokosza barwierskiego. Ponieważ witamina D3 należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, takie działanie wydaje się logiczne. Jednak by zwiększyć wchłanianie witaminy D3, wystarczy ją spożyć w czasie posiłku lub bezpośrednio po nim. W ostatnim czasie na rynku aptecznym pojawiają się również połączenia witaminy D3 z witaminą K2. Niestety, nadal brakuje dowodów na dodatkową korzyść ze stosowania preparatów zawierających witaminę K.

Produkty lecznicze z cholekalcyferolem 

Ich skuteczność ma odzwierciedlenie w badaniach. Leki mają jednak określone wskazania i przeciwwskazania, więc przed użyciem warto zasięgnąć porady lekarza lub farmaceuty. Środki lecznicze z cholekalcyferolem stosuje się dla zapobiegania krzywicy i niedoborów u dorosłych i dzieci. Pacjenci cierpiący na hiperkalcemię lub stosujący leki tiazydowe leki moczopędne powinni zachować ostrożność i kontrolować stężenie wapnia we krwi i w moczu.

Preparaty z witaminą D3 różnią się formą podania. Na aptecznych półkach mamy do wyboru kapsułki, tabletki oraz krople, które przeznaczone są do stosowania u dzieci. Tabletki z witaminą D3 dla małych dzieci można uprzednio rozpuścić w wodzie lub w mleku mamy.

Wybierając produkt 

należy zwrócić uwagę na dawki. W roku 2013 pojawiły się ujednolicone wytyczne suplementacji witaminy D3 dla populacji Europy Środkowej oraz rekomendacje uwzględniające wysokodawkowe preparaty z witaminą D3, dostępne wyłącznie z przepisu lekarza. Zgodnie z wytycznymi zaleca się osobom zdrowym:

Noworodkom i niemowlętom do 12. miesiąca życia. Od pierwszych dni życia do 6. miesiąca życia, niezależnie od sposobu żywienia, 400 j.m. na dobę; od 6. do 12. miesiąca życia 400-600 j.m. na dobę.

Dzieciom i młodzieży od 1. do 18. roku życia 600-1000 j.m. na dobę, w zależności od masy ciała, lub 7000 j.m. co tydzień lub co dwa tygodnie, w zależności od masy ciała. Suplementacja od września do maja lub przez cały rok, jeśli nie jest zapewniona dostateczna synteza skórna w miesiącach letnich.

Dorosłym od 18. do 65. roku życia 800-2000 j.m. na dobę, w zależności od masy ciała, lub 7000 j.m. raz lub dwa razy na tydzień, w zależności od masy ciała, lub 30000 j.m. raz lub dwa razy w miesiącu, w zależności od masy ciała. Suplementacja od września do maja lub przez cały rok, jeśli nie jest zapewniona dostateczna synteza skórna w miesiącach letnich.

Seniorzy powyżej 65. roku życia 800-2000 j.m. na dobę, w zależności od masy ciała, lub 7000 j.m. raz lub dwa razy na tydzień, w zależności od masy ciała, lub 30000 j.m. raz lub dwa razy w miesiącu, w zależności od masy ciała przez cały rok. U starszych słabsza jest synteza skórna pod wpływem UV.

Pewne grupy ludzi 

są szczególnie zagrożone niedoborem witaminy D3. W takich przypadkach zaleca się inne dawki cholekalcyferolu. Kobiety planujące potomstwo obowiązuje suplementacja według zasad ogólnych, jak w grupie dorosłych. Kobiety ciężarne i karmiące powinny przyjmować 2000 j.m. na dobę lub 7000 j.m. dwa razy w tygodniu. W tym szczególnym okresie zaleca się również oznaczenie stężenia 25-OH-D i jak najszybsze wyrównanie niedoboru, stosując 10000 j.m. na dobę, kontrolując poziom wapnia i 25-OH-D w surowicy..

Cierpiący na osteoporozę 

lub zagrożeni tą chorobą powinny dodatkowo suplementować witaminę D i wapń, które stanowią podstawę profilaktyki osteoporozy. Do 75. roku życia zaleca się 1000-2000 j.m. lub 7.000 j.m. jeden lub dwa razy na tydzień, lub 30000 j.m. jeden lub dwa razy w miesiącu, w zależności od masy ciała. Powyżej 75. roku życia 2000- 4000 j.m. lub 7000 j.m. dwa razy na tydzień, lub 30000 j.m. raz w tygodniu lub dwa razy w miesiącu, w zależności od masy ciała. Takie dawkowanie poprawia siłę i sprawność mięśni, co zmniejsza ryzyko upadków.

Piśmiennictwo: 
Płudowski P. i wsp. Ocena stanu zaopatrzenia w witaminę D w populacji osób dorosłych w Polsce. Standardy Medyczne - Pediatria, t. 11/2014, 609- 17; Rutkowski P., Małyszko J., Stompór T. i wsp. Witamina D - komu, jaka i dlaczego? Forum Nefrologiczne 4/2011, 356-61; Stompór T. Plejotropowe działania witaminy D i jej analogów, [w]: Więcek A., Kokot F. [red.]. Postępy w nefrologii i nadciśnieniu tętniczym, t. VI. Wyd. Med. Praktyczna, Kraków 2007, s. 63-76; Witamina D: Rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz grup ryzyka deficytów – wytyczne dla Europy Środkowej 2013. Standardy Medyczne - Pediatria, 10/2013, 573-78.

Autor

  • mgr farm. Artur Rakowski

    mgr farm. Artur Rakowski jest na co dzień praktykującym farmaceutą. Od lat współpracuje z czasopismami branżowymi dla lekarzy i farmaceutów. Interesuje się fitoterapią, ale także historią XX wieku. Odpoczywa przy polskiej muzyce alternatywnej.

    Pokaż wszystkie artykuły

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Polecane

Najnowsze

Więcej