Mangostan właściwy Garcinia mangostana L. należy do rodziny Clusiaceae (lub Guttiferae). Znany jako garcynia, smaczelina, żółtopla, żółciecz oraz… królowa owoców. To ostatnie z powodu niezwykłego smaku. Jest najlepiej poznanym i ekonomicznie ważnym gatunkiem rodzaju Garcinia. Popyt często przekracza podaż. Drzewo pochodzi z Azji południowo- wschodniej, prawdopodobnie z Archipelagu Malajskiego, występuje również w Ameryce Południowej i Środkowej oraz w Afryce oraz w innych tropikalnych krajach. W Polsce świeże owoce są trudno dostępne, ale suszone można kupić w sklepach ze zdrową żywnością.
Poezja smaku
Owoc mangostanu jest okrągły, wielkością porównywalny do mandarynek (4-7 cm średnicy), pokryty suchą, grubą, ciemnofioletową skórką. Jego miąższ zawiera około 6-8 nasion, jest biały i bardzo soczysty. Aromatyczne owoce uchodzą za najsmaczniejsze spośród owoców tropikalnych. W smaku przypominają morele, pomarańcze lub ananasa. Są jednak trudne do przechowywania, po kilku dniach nie nadają się już do jedzenia.
W tropikalnym klimacie potrzeba około 10 lat, by drzewo zaczęło owocować. W pełni rozwinięte osiąga wysokość 25 m i dostarcza tysiące owoców każdego roku. Uważane jest za roślinę „ultratropikalną”, gdyż nie toleruje temperatury poniżej 4°C, ani powyżej 37°C, sadzonki giną w temperaturze około 7°C.
Mangostan jest spożywany przede wszystkim na surowo, jak deser. Jest dostępny również w postaci soku, zaprawy, syropu oraz jako produkt mrożony bądź w puszce. Z owoców produkuje się także wina i nalewki. Trzymając owoc szypułką ku dołowi, należy nożem całkiem przeciąć skórkę dookoła środka i unieść górną połowę. W ten sposób segmenty miąższu zostaną w górnej połowie skórki i można je łatwo nabierać za pomocą widelca.
Dla zdrowia
Walory smakowe owoców mangostanu idą w parze z ich właściwościami prozdrowotnymi. Roślina zawiera wiele substancji biologicznie czynnych – witaminy (A, B1, B2, B6 i C, E), katechiny i inne kwasy polifenoli, polisacharydy oraz stilbeny. Sole mineralne potasu, wapnia, fosforu, żelaza. Po użyciu na skórkę 6% roztworu chlorku sodowego, w celu eliminacji cierpkości, staje się ona fioletową galaretką, która zawiera błonnik i składniki mineralne (K, Na, Ca, Mg, Fe, Mn, Zn, Cu), a także przeciwutleniacze, jak koenzym Q10. Mangostan jest bogaty w fitoskładniki zwane ksantonami. Szczególnie dużo ksantonów zawiera skórka. Owoce zawierają błonnik i bardzo ważny kwas elagowy, który jest jedną z najsilniejszych substancji antynowotworowych, chroni przed uszkodzeniem nasz materiał genetyczny.
Zapobiega infekcjom
Regularne picie herbaty z mangostanu może wzmacniać organizm i redukować podatność na choroby – za sprawą zawartej w niej dużej ilości witaminy C. Ponadto pomaga na wiele problemów ze skórą, dzięki właściwościom antybakteryjnym. Polecana jest szczególnie osobom o tłustej skórze, ze skłonnościami do wyprysków. Występujące przeciwutleniacze zapobiegają przedwczesnemu starzeniu i pomagają zachować młody wygląd.
Skuteczne odchudzanie
Owoce mangostanu mają mało kalorii a dużo błonnika, dlatego zalecane są osobom na diecie. Herbatka z mangostanu ułatwia odchudzanie, oczyszcza organizm z toksyn i dodaje energii.
Zespół napięcia przedmiesiączkowego
to problem wielu kobiet. Nieustanne wahania nastroju i złe samopoczucie można pokonać za pomocą naparu z suszonego mangostanu, który reguluje poziom hormonów.
Filipińczycy stosują wywar z kory i liści jako środek przeciwgorączkowy i do leczenia pleśniawek. Ekstrakt z kory („amebobójczy”) służył do leczenia dyzenterii pełzakowej. W Indiach, w Tajlandii i w Chinach preparaty ze skórki są używane w przypadku biegunek infekcyjnych, jako leki przeciwbakteryjne. Ściągające właściwości mangostanu wykorzystuje się w zapobieganiu odwodnienia i utracie niezbędnych substancji odżywczych podczas biegunki. Chińczycy i Tahitańczycy wykorzystują antyseptyczne i przeciwbakteryjne właściwości do leczenia zainfekowanych ran, malarii, gruźlicy, rzeżączki i kiły. Na Karaibach herbata z mangostanu znana jest jako woda kreolska. Służy jako lek tonizujący na zmęczenie i złe samopoczucie. W Wenezueli pasożytnicze infekcje skóry są leczone gorącymi okładami z owocu.
Dr James Duke z USA, przez lata zajmujący się właściwościami mangostanu, wykazał, że w ponad 130 schorzeniach owoc ten może okazać się bardzo pomocny. Ze względu na właściwości antyoksydacyjne, owoce mangostanu wpływają na podniesienie odporności i spowalniają procesy starzenia się. Korzystnie działają na siłę mięśni, sprawność stawów i kondycję umysłową, łagodzą także objawy towarzyszące klimakterium.
Piśmiennictwo dostępne w redakcji.
