Azjatycka kurkuma długa Curcuma longa L. z rodziny imbirowatych Zingiberaceae Lindl. kojarzy nam się przede wszystkim z kuchnią. Chyba większość z nas zna ją jako przyprawę do potraw. Szafranica, ostryż długi, żółcień – to inne jej nazwy. Nazwa oryginalna znaczy dosłownie żółty korzeń, bo też korzeń kurkumy jest intensywnie żółty, a smak ostry. Kurkuma jest jedną z przypraw, której populacja hinduska zawdzięcza dobre wskaźniki zdrowotne, lepsze niż w innych krajach. Badania wykazały wysokie właściwości ochronne kłącza kurkumy w ochronie komórkowej, funkcjonowaniu stawów, wspieraniu pracy enzymów.
Kurkuma uprawiana jest w większości krajów tropikalnych: Chiny, Indie, Malezja, Indonezja, Madagaskar. Surowcem są mięsiste, gładkie kłącza, na przekroju koloru jasnopomarańczowego. Do celów leczniczych jest ono krojone i suszone lub stosowane w postaci świeżej. Kłącze zawiera wiele związków, wśród których najważniejsze są tzw. kurkuminoidy. Najbardziej znanym i cenionym przedstawicielem grupy jest
kurkumina
To związek bardzo ciekawy i „obiecujący”, wykazuje szerokie spektrum działania. Najczęściej wymieniane właściwości to działanie przeciwnowotworowe, przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Związek ma charakter hydrofobowy, słabo się wchłania z przewodu pokarmowego, po podaniu doustnym. Stężenie kurkuminy w surowicy krwi po podaniu per os jest znikome, jej działanie jest miejscowe. Mimo słabej biodostępności, kurkumina ma wielką zaletę, jaką jest mała toksyczność. Stosowana regularnie, w małych dawkach (około 1,5 g surowego ekstraktu), przez dłuższy czas, ma korzystny wpływ prewencyjny w chorobach nowotworowych, zwłaszcza w obrębie przewodu pokarmowego.
Długowieczni
Kurkuma wydaje się rozwiązaniem sekretu długowieczności ludzi zamieszkujących Indie. Zawiera magnez, żelazo, wapń, tłuszcze, błonnik, proteiny, skrobię i olejki eteryczne. Kurkumina jest także wskaźnikiem pH. W roztworach kwaśnych (pH < 0,4) przybiera żółtą barwę, w roztworach zasadowych (pH > 8,6) ma kolor jasnoczerwony. W medycynie wykorzystuje się działanie bakteriobójcze kurkumy na problemy jelitowe: przewlekłą biegunkę, wzdęcia, podrażnienia pęcherzyka żółciowego, złe trawienie.
Organizm najlepiej wykorzystuje moc kurkuminy, gdy przyjmuje ją razem z piperyną pozyskaną z pieprzu. Indyjska tradycja stosuje to połączenie w mieszance curry, która jest dodawana w Indiach niemal do każdej potrawy. Kilka miligramów piperyny z kurkuminą poprawia niemal 20-krotnie przyswajanie kurkuminy, pozwalając naszym komórkom wykorzystać ich możliwości.
W kosmetyce
kurkuma jest stosowana głównie jako składnik przeciwzapalny, antyoksydacyjny, dodatek do zapachów i barwników. Najczęściej zawierają ją produkty do pielęgnacji skóry, ze względu na dobrze udokumentowane (in vivo) właściwości przeciwutleniające. Nadaje się także do środków zapobiegawczych i leczniczych, wskazanych w wielu schorzeniach skóry, w tym łuszczycy, trądziku, egzemie. Ma zastosowanie w preparatach przyspieszających gojenie ran i oparzeń oraz kremach zapobiegających uszkodzeniom
Połączenie mleka z kurkumą daje naturalny i skuteczny kosmetyk, wpływający na dobrą kondycję skóry.
Obecnie kurkuma wchodzi w skład niektórych produktów do ochrony przeciwsłonecznej. Jest stosowana do barwienia szminek do ust, podkładów pod makijaż i płukanek do włosów. Olejek kurkumowy bywa stosowany do wyrobu perfum o typie orientalnym. Ekstrakt z kurkumy jest dodawany do kremów także jako barwnik, naturalne źródło żółtego pigmentu. Większość badaczy powołuje się na antyrakotwórcze, przeciwnowotworowe właściwości przeciwutleniające, przy doustnym przyjmowaniu aktywnego składnika, co hamuje proces starzenia się skóry. Miejscowe stosowanie kurkumy redukuje stany zapalne i działa antybakteryjnie.
W Indiach używa się kurkumy do produkcji wielu kremów do pielęgnacji skóry, które są także eksportowane do innych krajów. Dawniej indyjskie kobiety wcierały kurkumę w policzki dla nadania im naturalnego, złotego blasku. Pasta z kurkumy była używana do eliminowania zbędnych włosów. Kobiety w Indiach robią z niej odżywczo- -wygładzające maseczki na twarz. W naszej szerokości geograficznej tego nie polecamy, gdyż jasna karnacja nie współgra z żółtym barwnikiem.
Domowe kosmetyki z kurkumy
Kurkuma delikatnie barwi skórę, więc pierwsze próby jej użycia w domowym zaciszu należy przeprowadzać ostrożnie, nie bezpośrednio przed wyjściem z domu i nie po wykonaniu peelingu. Do usuwania ewentualnych zażółceń przydatne będzie tłuste mleczko do demakijażu.
Regenerująco-odżywcza maseczka: łyżka mąki, szczypta sproszkowanej kurkumy, 3 krople soku z limonki lub cytryny, pół łyżeczki oliwy z oliwek i tyle samo mleka. Wszystkie składniki należy wymieszać w miseczce na gładką papkę. Nałożyć na twarz na 20 minut. Potem zmyć przegotowaną letnią wodą.
Kurkumowy scrub: łyżeczkę soli (lub cukru) i mielonej kawy wymieszać z łyżeczką oliwy, do tego pół łyżeczki cynamonu, większa szczypta kurkumy. Masować scrubem ciało delikatnymi kolistymi ruchami, zmyć po 5-7 minutach. Najlepiej stosować na lekko już opaloną skórę, gdyż kurkuma daje skórze żółtawy odcień.
Na rany i łuszczycę
Działanie przeciwzapalne kurkumy, wpływające na przyspieszenie gojenia się ran, na stany zapalne czy na regenerację naskórka, wykorzystała firma Johnson&Johnson, produkując specjalne plastry z kurkumą na rynek indyjski. The National Psoriasis Foundation potwierdza skuteczność niektórych preparatów zawierających kurkuminę lub kurkumę w minimalizowaniu łuszczycowych stanów zapalnych. Wykorzystanie kurkumy w żywności i w preparatach tradycyjnej medycyny indyjskiej, sprawia, iż wiele osób cierpiących na łuszczycę odczuło złagodzenie objawów choroby.
W medycynie alternatywnej od dawna wykorzystywano kurkumę. W wielu krajach Azji południowej jest ona używana jako łatwo dostępny antyseptyk na skaleczenia, oparzenia i stłuczenia skóry, również jako środek antybakteryjny.
Tradycja
Kurkuma jest używana podczas różnych rytuałów hinduskich. Powszechnie stosowana we wszystkich regionach Indii, m.in. podczas ceremonii ślubnej. Czoło nowonarodzonego dziecka przeciera się kurkumą, co ma mu zapewnić szczęście. W Mikronezji przygotowanie kurkumy do zdobienia ciała, ubrań lub przyborów miało uroczysty, rytualny charakter.
* * *
Mimo wszystko, najszersze zastosowanie kurkumy związane jest z kuchnią. Znamy ją jako znakomitą przyprawę do potraw. Dobrze jest dodać ją do sosów, zup czy mięsa. Ale kurkuma to nie tylko przyprawa i warto zacząć używać jej także do innych celów.
