Kto chociaż trochę poznał smaki kuchni azjatyckiej, nie może sobie wyobrazić jej bez takich przypraw jak imbir, kurkuma czy galangal. Wszystkie należą do jednej rodziny botanicznej imbirowatych Zingiberaceae. Rodzina obejmuje około 1300 gatunków, występujących przede wszystkim w tropikalnej strefie Azji. W każdej z wymienionych roślin użytkową część stanowią bogate w olejki eteryczne, mięsiste kłącza. Choć jako przyprawy są nam one na ogół znane, przynajmniej imbir i kurkuma, to mało kto wie, że nadają się one do uprawy w domu jako piękne i ciekawe rośliny doniczkowe.
Imbir lekarski Zingiber officinale
Jego mięsiste kłącze jest surowcem przyprawowym i leczniczym, znanym w Azji od 3000 lat. Dorasta do ponad metra, ma długie, lancetowate liście i zielonofioletowe, dekoracyjne kwiaty. Jako roślina przyprawowa stosowany jest często nie tylko w kuchni azjatyckiej. W kuchni staropolskiej był bardzo popularną przyprawą korzenną, później jakby o nim zapomniano. Od niedawna przeżywa renesans, dzięki podaży świeżych kłączy. Imbir lekarski, jak sama nazwa wskazuje, jest rośliną leczniczą i to o szerokim działaniu. Wpływa korzystnie na proces trawienny, łagodzi mdłości i skutecznie przeciwdziała chorobie lokomocyjnej. Chroni przed powstawaniem zakrzepów w naczyniach krwionośnych. Pobudza działanie układu odpornościowego, jest pomocny w przeziębieniach i nieżytach górnych dróg oddechowych. Obniża poziom złego cholesterolu. Imbir to także efektowna roślina doniczkowa. Piękny imbir w doniczce? Nic prostszego. Jest łatwy w uprawie i szeroko dostępny. Najpierw powinniśmy zaopatrzyć się w świeże kłącze. Do sadzenia nadają się nawet kłącza zakupione w supermarkecie. Ważne, by były w dobrej kondycji i zawierały przynajmniej 2-3 pąki. Zaleca się wymoczenie ich w ciepłej wodzie przez noc, gdyż mogą być zaprawione retardantem wzrostu. Kłącze umieszczamy w odpowiednio dużej doniczce i przykrywamy lekkim, przewiewnym podłożem, by pąki wystawały nad powierzchnię. Ważne jest, aby podłoże było wysokiej jakości. Musi być żyzne, by zapewnić składniki pokarmowe dla kiełkującej rośliny, dobrze zatrzymujące wodę, ale też przepuszczalne, by korzenie nie gniły. Doniczkę umieszczamy w ciepłym, jasnym miejscu. Imbir, jako roślina tropikalna, wymaga temperatury powietrza pomiędzy 20 a 30°C, nie wolno dopuścić do jej spadku poniżej 13°C. Kiedy zacznie kiełkować, przestawiamy go w miejsce, gdzie nie ma bezpośredniego światła. Powinniśmy podlewać roślinę regularnie, aby podłoże było stale umiarkowanie wilgotne. Jednak przy zbyt dużej ilości wody kłącza gniją. Imbir lubi dużą wilgotność powietrza, dlatego dobrze jest często zraszać liście. W zimie, w okresie spoczynku, ograniczamy podlewanie. Na wiosnę możemy podzielić roślinę i zastosować długo działający nawóz. Każdy, przy odrobinie pracy i cierpliwości, będzie mógł się cieszyć ozdobną rośliną doniczkową, o dekoracyjnych, lśniących liściach, pachnącą przy dotknięciu.
Ostryż długi Curcuma longa
Pochodzi z Indii Zachodnich. Dorasta do półtora metra. Ma szerokie, długie liście i zielonkawe, ładne kwiaty zebrane w kłosowate kwiatostany. Jako surowiec do pozyskiwania przyprawy wykorzystuje się młode kłącza. Kurkuma jest podstawowym składnikiem znanej mieszanki przypraw curry. Nadaje jej intensywnie żółty kolor.
Ostryż długi ma także działanie lecznicze: bakteriobójcze, przeciwzapalne, chroni wątrobę i przewód pokarmowy. Zawarty w nim żółty barwnik kurkumina ma silne właściwości antyoksydacyjne.
Świeże kłącza ostryżu są trudniej dostępne niż kłącza imbiru. Jeśli już nam się uda je znaleźć, wybierzmy kłącza jędrne, z przynajmniej jednym pąkiem na końcu. Należy umieścić je w doniczce pąkiem do góry i lekko przykryć lekkim, przewiewnym podłożem. Aby przyspieszyć kiełkowanie rośliny, możemy stworzyć jej miniszklarnię.
Wkładamy doniczkę do przezroczystej folii, do ziemi wbijamy patyczki, by utrzymać folię w górze, i związujemy. Umieszczamy doniczkę w ciepłym, jasnym miejscu, często otwieramy i podlewamy, utrzymując stale wilgotne podłoże. Nie można dopuścić do zalania rośliny, to prowadzi do gnicia kłączy. Po 3-4 tygodniach powinny pokazać się kiełki. Wtedy zdejmujemy folię. Kiedy ostryż jest już rozwinięty i ładnie rośnie, nie wymaga specjalnej uwagi. W zimie kurkuma potrzebuje mniej wody, w lecie należy podlewać ją często. Dobrze jest zraszać roślinę, ostryż lubi dużą wilgotność powietrza. Zraszanie może zapobiegać występowaniu szkodników, np. przędziorków. Powinniśmy nawozić roślinę płynnym nawozem.
W warunkach domowych kurkuma rzadko kwitnie, ale za to ma piękne, duże liście, które doskonale prezentują się w doniczce.
Galangal większy Alpinia galanga
Pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej, obecnie występuje dziko w Malezji. Dorasta do 3 metrów. Liście ma długie i lancetowate, a kwiaty białe, mało dekoracyjne, skupione w wiechowatych kwiatostanach. Galangal jest powszechnie wykorzystywany w kuchni tajskiej i indonezyjskiej jako składnik zup, curry czy dań z ryżem. Smak galangalu jest podobny do imbiru, jednak bardziej pieprzowy i lekko gorzkawy. Jako roślina lecznicza galangal, podobnie jak imbir i ostryż, ma szerokie zastosowanie. Pomaga przy zaburzeniach trawienia, nudnościach, w chorobie lokomocyjnej. Tradycyjnie stosowany do zapobiegania przeziębieniom.
Świeże kłącza galangalu są w Polsce trudno dostępne, czasem można je kupić w sklepach z żywnością orientalną. Do uprawy najlepsze są kłącza małe, z jednym lub dwoma pąkami. Duże kłącza można pociąć na mniejsze kawałki. Przed posadzeniem dobrze jest wymoczyć kłącza w wodzie. Sadzimy je w wilgotnym, gliniastym podłożu, na głębokość 5-10 cm. Doniczkę umieszczamy w miejscu jasnym, ale z dala od bezpośredniego światła słonecznego. Możemy przyspieszyć kiełkowanie przez okrycie doniczki folią. Roślina powinna wypuścić korzenie w ciągu kilku tygodni. Galangal nie toleruje suszy, w zbyt niskiej temperaturze, poniżej 20°C, łatwo zagniwa. Optymalna temperatura do uprawy to 25-30°C. W sezonie wegetacyjnym powinniśmy roślinę nawozić i często zraszać. W zimie ograniczamy podlewanie i nawożenie.
Z opisanych roślin galangal jest najtrudniejszy w uprawie, gdyż wymaga najwyższej temperatury i wysokiej wilgotności, trudnej do osiągnięcia w typowym polskim mieszkaniu. Należy pamiętać o zmniejszeniu podlewania przy spadku temperatury.
Zdrowie, smak i ozdoba
Przedstawione rośliny są nie tylko niezastąpionymi przyprawami kuchni azjatyckiej, ale mają bogate działanie prozdrowotne. Używając ich jako przypraw, nie tylko wzbogacamy smak potraw, ale także wzmacniamy nasze zdrowie.
Jako piękne i egzotyczne rośliny doniczkowe mogą być efektowną ozdobą naszych mieszkań. Nie nadają się w naszym klimacie do uprawy w ogrodzie, jednak latem możemy wynieść doniczki na balkon czy taras.
Jeśli rośliny nie wyrosną nam za pierwszym razem, nie zrażajmy się. Czasem kłącza mogą być po prostu stare lub chore. Warto od razu posadzić kilka kłączy, zwiększając szanse na powodzenie.
