Zdrowe życieKapusta lepsza niż myślisz

Kapusta lepsza niż myślisz

Kapusta głowiasta biała Brassica oleracea L. var. B. capitata L. należy do rodziny kapustowatych Brassicaceae (dawniej krzyżowych Cruciferae) z rodzaju Brassica. Pochodzi od kapusty dzikiej Brassica oleracea L. var. B. silvestris, która występuje w stanie naturalnym w rejonie Morza Śródziemnego i na wybrzeżach atlantyckich Europy. Nazwa brassica pochodzi z języka Celtów, bo też prawdopodobnie Celtowie zapoczątkowali jej uprawę. Kapusta była znana i uprawiana także w starożytnym Egipcie i w Rzymie. Uważana była za przysmak i środek ułatwiający trawienie. Spożywano ją przed ucztami. Według legendy, powstała z łez Lykurga, którego Bachus, grecki bóg wina i zabawy, przywiązał do winorośli za zniszczenie winnicy.

Jest rośliną dwuletnią

W naszych warunkach klimatycznych w pierwszym roku tworzy pąk szczytowy zwany głową; w drugim roku, po przejściu okresu spoczynku, wytwarza organy generatywne. Ma silnie rozwinięty system korzeniowy. Korzeń palowy sięga głębokości 1,5 m, a korzenie boczne rozrastają się pionowo w promieniu do 50 cm. Podczas przesadzania korzeń palowy ulega uszkodzeniu, następuje rozwój korzeni bocznych, których główna masa znajduje się na głębokości 30 cm. Łodyga kapusty jest skrócona i zgrubiała, kształtu cylindrycznego, zakończona pąkiem wierzchołkowym, głąbem. W kątach liści znajdują się pąki śpiące. Początkowo łodyga rośnie na długość, na niej wyrastają liście. Po zahamowaniu wzrostu łodygi, liście zwijają się, zachodząc jeden na drugi, tworząc głowę. W miarę wzrostu liści, głowa staje się zwięzła i twarda. W liściach i głąbie gromadzą się substancje zapasowe, stanowiące część jadalną. Zwięzłość, wielkość i kształt głowy są cechami odmianowymi i mogą być modyfikowane pod wpływem warunków siedliska. Najczęściej spotyka się w uprawie odmiany o głowach kulistych, kulistych lekko lub silnie spłaszczonych, stożkowatych i owalnych. Kształt główki charakteryzowany jest za pomocą współczynnika kształtu – stosunku wysokości główki do jej średnicy. Liście kapusty mogą być kształtu lancetowatego, odwrotnie jajowatego i okrągłego.

Kapusta jest rośliną klimatu umiarkowanego, dlatego dobrze nadaje się do uprawy w naszym kraju. Minimalna temperatura wzrostu wynosi 5°C, dobrze zahartowana rozsada znosi krótkotrwałe wiosenne przymrozki nawet do -5°C.

Do Polski

kapusta została sprowadzona w średniowieczu przez zakonników. Pierwsze wzmianki o jej uprawie pochodzą z XV w., dokładniejsze opisy pojawiły się dwa wieki później.

W Europie Środkowej

kapusta głowiasta biała jest jednym z najważniejszych warzyw. Stanowi element tradycyjnej diety. W Polsce zajmuje pierwsze miejsce w strukturze uprawy polowej warzyw: około 30% powierzchni zajętej przez rośliny warzywne, co stanowi ponad 40% masy produkowanych warzyw. Roczne spożycie na poziomie około 11 kg kapusty świeżej i 5 kg kapusty kiszonej na osobę, czyli około 44 g dziennie. Jest warzywem niskokalorycznym, w 100 g zawiera 30 kcal. Ma dużą wartość odżywczą, zawiera prowitaminę A (karoten), witaminy B1, B2, B3, B6, C, E, K i U (wspomagającą leczenie owrzodzeń żołądka i dwunastnicy). Ponadto cukry, związki białkowe, kwasy organiczne, polifenole, glukozynolany, cholinę, wolne aminokwasy, wśród nich metioninę, tryptofan, tyrozynę, lizynę i histaminę, a także sole mineralne zasobne w potas, magnez, mangan, fosfor i wapń.

W fitoterapii

kapustę poleca się w leczeniu stanów zapalnych i nieżytów przewodu pokarmowego, w chorobach dróg oddechowych, kamicy nerkowej, dla obniżenia poziomu cukru we krwi. Pomaga w utrzymaniu równowagi kwasowo zasadowej w żołądku. Działa odkażająco, przeciwzapalnie, przeciwbólowo, wirusobójczo, mineralizująco i przeciwnowotworowo.

Chemioprewencja nowotworowa

Chemioprewencja nowotworowa Wieloletnie badania naukowe potwierdziły, że dieta bogata w białka i tłuszcze sprzyja procesom kancerogenezy, ale żywność pochodzenia roślinnego jest źródłem substancji przeciwdziałających rozwojowi nowotworów. Odkryto, że polifenole i glukozynolany, uważane wcześniej za odżywczo bezwartościowe i obojętne dla ludzkiego zdrowia, obniżają ryzyko zachorowań na raka. Skutkiem tych prac jest powstanie nowej dziedziny badań nad rakiem – chemoprofilaktyki (chemoprewencji) nowotworowej.

Z szacunków wynika,że nawet 70% nowotworów jest pochodzenia środowiskowego. Przypuszczalnie około 30% nowotworów byłoby do uniknięcia przez zmianę diety!

Bogatym źródłem substancji przeciwnowotworowych są warzywa kapustowate. Zaobserwowano związek pomiędzy poziomem ich spożycia a zachorowalnością na nowotwory piersi, jelita grubego i płuc. Wieloletnie badania potwierdziły, że właściwości przeciwutleniające kapusty wynikają z obecności w niej witamin C i E, karotenoidów i polifenoli. Właściwości przeciwmutagenne wynikają z obecności przeciwutleniaczy i związków siarkoorganicznych. Doświadczenia, przeprowadzone na Wydziale Chemicznym Politechniki Gdańskiej przez trzy zespoły badawcze, potwierdziły, że składniki kapusty – zarówno świeżej, jak i poddanej obróbce kulinarnej, chronią inne składniki żywności przed niekorzystnymi procesami termooksydacyjnymi. Wykazują też aktywności umożliwiające organizmowi neutralizowanie reaktywnych form tlenu i zwalczanie już zaistniałych, szkodliwych procesów.

W medycynie niekonwencjonalnej

znane są liczne kuracje kapuściane. Najpopularniejsze to kompresy z liści kapusty na ból stawów, dotkniętych artretyzmem, lub na stłuczenia. 2-3 największe liście wierzchnie należy lekko rozbić tłuczkiem, następnie „podgrzać”, kładąc na kaloryferze. Ciepłymi liśćmi obłożyć chore miejsca i owinąć ręcznikiem, by nie traciły ciepła. Zabieg można wykonywać w ciągu dnia wielokrotnie.
W leczeniu owrzodzeń żołądka, jelit, dwunastnicy, niedokrwistości, w zaburzeniach pracy wątroby, pęcherzyka żółciowego i śledziony stosuje się sok ze świeżych liści. Na chrypkę i osłabienie głosu pomaga sok ze świeżej kapusty, wymieszany z żółtkiem jaja i czubatą łyżeczką miodu. Szerokie zastosowanie ma sok z kiszonej kapusty. Stymuluje rozwój bakterii w układzie pokarmowym, reguluje procesy trawienne i wzbogaca organizm w mikroelementy i witaminy.
Kiszona kapusta była niezwykle ceniona w XVII w., gdy jej ładunki na statkach chroniły załogi przed chorobami. Zapobiegała szkorbutowi i odmrożeniom. Na Kujawach kiszoną kapustą leczono bóle i zawroty głowy, zastrzały i miejsca dotknięte reumatyzmem.

Kosmetyk?

Kapustę wykorzystywano dawniej do zabiegów upiększających. Blanszowane we wrzątku liście kapusty pomagają zmęczonym światłem oczom. Okład należy pozostawić na kilkanaście minut, do momentu uczucia ulgi. Posiekana kiszona kapusta jest idealną maseczką na twarz w sezonie zimowym, odświeża i odżywia przesuszoną przez mróz skórę i zmniejsza pory.

W tradycji ludowej

Młoda para – by żyć szczęśliwie i cieszyć się urodzajem – powinna jako pierwszą roślinę zasadzić na grzędzie kapustę. Uważano, że kapusta dodaje sił w walce z przeciwnościami losu, łączy z tradycją i pomaga zachować więzi rodzinne. Wkładanie pod poduszkę liścia kapusty i spanie na nim miało poprawiać stan zdrowia i wzmacniać odporność.

Częste spożywanie surowej lub krótko gotowanej kapusty znacząco obniża zagrożenie rakiem piersi.

Kapusta uważana jest powszechnie za warzywo ciężkostrawne, niezbyt zdrowe. Opinie tę zawdzięcza nie tyle swoim właściwościom, co raczej temu, z czym jest podawana. Najczęściej gości na stołach w towarzystwie… golonki, boczku i kiełbasy. To dlatego kojarzona jest z tłustym i ciężkim jedzeniem. W rzeczywistości może być spożywana nawet przez osoby z nadwyrężoną wątrobą. Kapusta jest dostępna na naszym rynku przez cały rok i może być znaczącym elementem prostej chemoprewencji nowotworowej. Przypuszczenia te potwierdziły badania epidemiologiczne w grupie polskich imigrantek w USA.

Autor

  • mgr inż. Agata Miśkowiec

    Mgr inż. Agata Miśkowiec jest absolwentką Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie – Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, kierunek ogrodnictwo. Doktorantka na Wydziale Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, w Katedrze Ogrodnictwa ZUT. Zajmuje się metodami uprawy warzyw, poprawy ich jakości.

Poprzedni artykuł
Następny artykuł

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Polecane

Najnowsze

Więcej