Ziarna kakaowca mają 15-krotnie wyższą zawartość antyoksydantów niż czarne jagody, 20-krotnie wyższą niż czerwone wino i 30-krotnie wyższą niż zielona herbata. Filiżanka gorącej czekolady lub 30 g czekolady ma aktywność przeciwutleniającą porównywalną do 100 ml czerwonego wina.
Kakao to proszek powstały ze zmielonych nasion kakaowca Theobroma cacao, rośliny rosnącej w lasach równikowych Ameryki Południowej i Środkowej. Było znane i doceniane już przez Majów i Azteków, którzy sporządzali z niego oszałamiający napój, zwany gorzką wodą albo darem bogów… Spożywano go podczas obrzędów, rytuałów i ważnych uroczystości. Ziarna kakaowca uważano za bardzo cenne, przechowywano je ze złotem i kamieniami szlachetnymi, używano nawet jako waluty!
Do Europy
kakao trafiło po odkryciu Ameryki w XVI w. Początkowo napój z ziaren kakaowca traktowany był jako lekarstwo na wiele dolegliwości, aż do XIX w. sprzedawano go w aptekach. Bardzo szybko napój Azteków zastąpiła czekolada, sporządzana z miazgi kakaowej, tłuszczu, cukru i mleka. Z biegiem czasu czekoladę zaczęto kojarzyć
z negatywnymi dla organizmu skutkami, takimi jak otyłość, próchnica i choroby dziąseł. Badania naukowe nad właściwościami kakao i czekolady rozpoczęto dopiero w XX w. Są szansą na „rehabilitację” zarówno kakao, jak i czekolady, pokazania ich prozdrowotnych właściwości.
Źródło magnezu
Kakao jest źródłem wielu składników mineralnych, takich jak żelazo, wapń, magnez, fosfor, cynk i potas. Jest szczególnie cennym źródłem magnezu! Tabliczka czekolady o masie 50 g zapewnia od 25 do 50 mg magnezu. Zawiera także wiele witamin: A, E, C oraz witaminy z grupy B. Jest bezcennym źródłem naturalnych przeciwutleniaczy, które chronią organizm człowieka przed czynnikami chorobotwórczymi i zwalczają wolne rodniki.
Chroni przed miażdżycą
Wprowadzenie kakao do codziennego menu może wspomóc nasz organizm w walce z chorobami krążenia. Ziarna kakaowca zawierają bowiem polifenole, głównie flawonoidy, na poziomie 10-20%. Substancje te wykazują szereg dobroczynnych właściwości: obniżają ciśnienie krwi w organizmie, poprawiają krążenie mózgowe, zmniejszają ilość „złego” cholesterolu LDL. Przeciwdziałają powstawaniu zakrzepów w organizmie, poprzez hamowanie agregacji i aktywności płytek krwi. Działanie kardioprotekcyjne wzmacniane jest występowaniem w kakao resweratrolu, należącego do rodziny stylbenów. Substancja ta, tak jak polifenole, działa rozkurczowo na tętnice, hamuje agregację płytek i utlenienie cholesterolu LDL. Wykazuje również działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne. Dodatkowo działa przeciwwirusowo i przeciwnowotworowo oraz neuroprotekcyjnie.
Zdaniem wielu badaczy, już niewielka dawka bogatej w polifenole gorzkiej czekolady (lub picie napoju kakaowego) spożywana codziennie, zmniejsza ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych, zwłaszcza udaru mózgu.
Zalecane kobietom, szczególnie w ciąży
Regularne spożywanie kakao może zmniejszyć ryzyko niepłodności. Udowodniono, że stres oksydacyjny jest ściśle związany z przyczynami niepłodności męskiej
i żeńskiej oraz z chorobami układu rozrodczego (np. policystyczne jajniki), czy też z powikłaniami w czasie ciąży. Zauważono także, że codzienne spożywanie czekolady bogatej w kakao przez kobiety w ciąży (30 g na dobę) wpływa pozytywnie na przebieg ciąży, m.in. na stabilizację ciśnienia krwi, poprawia stan psychiczny matek, które często w tym okresie przechodzą wahania nastroju
i okresy niepewności emocjonalnej. Ma też dobry wpływ na rozwijające się dziecko przed urodzeniem, jak i po urodzeniu. Zaobserwowano u niemowląt matek spożywających w ciąży codziennie czekoladę, pozytywną reaktywność i aktywność do 6 miesięcy.
Dodaje energii
Kakao zawiera teobrominę (1%) i w niewielkich ilościach kofeinę – substancje dodające energii. Teobromina i kofeina przyspieszają regenerację organizmu po wysiłku fizycznym czy intelektualnym. Zmniejszają zmęczenie. Działają moczopędnie, przyczyniają się do eliminacji chlorków (soli) z organizmu. Teobromina, której zawdzięczamy gorzki smak czekolady, hamuje krystalizację kwasu moczowego, przez co utrudnia tworzenie się złogów w nerkach i drogach moczowych.
W przypadku kamicy szczawianowej, nie zaleca się spożywania czekolady, gdyż ziarna kakaowca zawierają stosunkowo dużo kwasu szczawianowego.
Teobromina działa przeciwkaszlowo. Warto o tym pamiętać w walce z uciążliwym kaszlem, np. w przeziębieniu. Jest stosunkowo bezpieczna dla ludzi, powoduje mniej efektów niepożądanych od kofeiny. Trzeba jednak wiedzieć, że jest niebezpieczna dla zwierząt domowych, nie należy czekoladą karmić psów i kotów.
Pamięć, koncentracja i nastrój
Kakao działa dobrze na pamięć i koncentrację, może zmniejszyć ryzyko demencji. Już 250 mg flawonoli zawartych w kakao wpływa korzystnie na działanie mózgu, poprawiając funkcje poznawcze.
Wykazano, że wprowadzenie do diety kakao oraz gorzkiej czekolady łagodzi negatywny wpływ zanieczyszczeń powietrza, ograniczając ryzyko zapalenia nerwów, zmian w mózgu oraz wczesnego rozwoju neuropatalogicznych cech choroby Alzheimera i Parkinsona.
Pozytywne oddziaływanie na funkcjonowanie mózgu jest związane z obecnością w ziarnach kakaowych epikatechiny, która stanowi około 35% całkowitej zawartości polifenoli. Epikatechina nie tylko odwraca zaburzenia poznawcze, ale wzmacnia tworzenie pamięci długotrwałej.
Poprawę nastroju po spożyciu wyrobów zawierających kakao przypisuje się wchodzącym w ich skład substancjom (anandamid, fenyloetyloamina), wspomagających produkcję ludzkich endomorfin, zwanych hormonami szczęścia, a także zwiększających poziom serotoniny w mózgu. Dzięki nim poprawia się często samopoczucie po zjedzeniu czekolady zawierającej kakao, zmniejsza się podatność na stany depresyjne. Ma się ochotę na kolejny kawałek…
Nie zalecane w trądziku
Działanie antyoksydacyjne spowalnia proces starzenia się skóry i przyczynia się do jej zdrowego wyglądu. Jednak u osób ze skłonnością do trądziku, regularne spożywanie gorzkiej czekolady zwiększa istotnie liczbę zaskórniaków i grudek zapalnych. Osoby z trądzikiem powinny unikać nadmiernego spożywania produktów zawierających kakao.
Właściwości probiotyczne
Kakao i czekolada modyfikują mikroflorę bakteryjną w sposób analogiczny do prebiotyków i probiotyków, a dieta bogata we flawonoidy (w tym flawanole kakaowe) wspomaga leczenie wrzodów
trawiennych. Wpływ kakao na mikroflorę jelit wiąże się z procesem fermentacji ziaren kakaowca. Zebrane strąki kakaowca są rozłupywane i składowane na stosach lub w pudłach przez kilka dni. W tym czasie, za sprawą mikroorganizmów pochodzących z otaczającego środowiska, zachodzi fermentacja we wnętrzu ziarna. To ona nadaje im szczególny posmak i zapach. Metabolity produkowane przez bakterie wykazują korzystne dla organizmu człowieka działanie przeciwgrzybiczne, probiotyczne i obniżają poziom cholesterolu. Duża zawartość polifenoli w kakao i w czekoladzie promuje rozwój pożytecznych dla organizmu gatunków bakterii jelitowych i obniża ilość bakterii szkodliwych. Bakterie hydrolizują polifenole i umożliwiają ich wchłanianie do organizmu.
Paradoksalnie także w walce z otyłością…
Spożywanie czekolady kojarzy się nam z problemami z otyłością. I tak jest rzeczywiście, jeśli spożywa się wyroby zawierające kakao, ale też duże ilości tłuszczy i cukru. Samo kakao jest natomiast niskokaloryczne. Jedna łyżeczka naturalnego kakao w proszku to tylko 41 kcal. Spożywanie kakao w takiej postaci daje poczucie sytości, hamuje apetyt na potrawy zarówno słodkie, jak i tłuste. Obecna w kakao epikatechina pomaga spalać zbędny tłuszcz w organizmie, poprzez pobudzenie mięśni.
Zażywać jak lekarstwo
Warto wprowadzić kakao do codziennej diety, ze względu na udowodnione prozdrowotne korzyści. Szczególnie cenne są właściwości związane z polepszeniem funkcji układu sercowo-naczyniowego, metabolizmu oraz z wpływem na funkcje odpornościowe jelit.
Obecnie na rynku kakao dostępne jest pod wieloma postaciami: czekolady, kakao w proszku, czy kruszonego ziarna kakaowca. Nie każda postać jest równie wartościowa. Najbardziej prozdrowotne właściwości posiadają naturalne ziarna kakaowca, nie poddane obróbkom termicznym. Najzdrowsza jest czekolada wyprodukowana z ziarna konszowanego „na zimno”. Potem ta, która zawiera największą ilość miazgi kakaowej (70-98%) i bez dodatków, na przykład cukru. Produkty te ze swej natury są wysokokaloryczne. Ostatecznie problem nie polega jednak na kaloryczności, lecz na umiarze… Jeśli ich konsumpcja ma przynieść przytoczone tu korzyści, to muszą być traktowane jak lekarstwo i odpowiednio dawkowane.
Piśmiennictwo u autora
