Schorzenia i terapieJak wzmocnić organizm?

Jak wzmocnić organizm?

Zima to czas przeziębień i różnych infekcji. Jak się przed nimi bronić? Jak w sposób naturalny wzmocnić organizm, aby skutecznie stawił czoło wirusom i bakteriom?

Labilność pogody, gwałtowne przejście złotej polskiej jesieni w zimową aurę nie dało czasu naszym organizmom na powolną adaptację do niskich temperatur i spowodowało spadek odporności. A osłabiony organizm jest podatny na infekcje. Trzeba wzmocnić naturalne siły obronne organizmu i przygotować się do walki z drobnoustrojami.

System immunologiczny

organizmu to strażnik naszej odporności. Odporność przeciwinfekcyjna człowieka zależy od sprawnego funkcjonowania systemu immunologicznego, który jest zespołem zintegrowanych komórek, zdolnych do rozpoznawania i unieczynniania obcych i szkodliwych dla organizmu czynników, takich jak wirusy, bakterie, pasożyty i inne patogeny. Składa się z węzłów chłonnych, naczyń limfatycznych, szpiku kostnego, śledziony, migdałków i grasicy, a działa poprzez limfocyty T i B, odpowiedzialne za produkcję przeciwciał i interferonu, oraz komórki żerne (fagocyty). Gdy układ odpornościowy działa bez zarzutu, mimo kontaktu z drobnoustrojami, nie dochodzi do rozwoju choroby. Nawet jeśli chorujemy, to łagodniej przechodzimy infekcje.

Warto przez cały rok dbać o odporność, a jesienią i zimą dodatkowo ją wzmacniać. Do czynników wzmacniających układ odpornościowy należą właściwe odżywianie, aktywność ruchowa (najlepiej na świeżym powietrzu) i higieniczny tryb życia, zwłaszcza odpowiednia dawka snu. Często to nie wystarcza, trzeba wtedy sięgnąć po naturalne środki o właściwościach immunostymulujących: preparaty z jeżówki, aronii, czarnego bzu czy aloesu.

Po pierwsze – dieta 

Silny i odporny jest przede wszystkim organizm prawidłowo odżywiony, dlatego trzeba stosować urozmaiconą i dobrze zbilansowaną dietę. Bardzo ważna jest odpowiednia podaż pełnowartościowego białka (jaja, przetwory mleczne, ryby, chude mięsa, rośliny strączkowe). Służy ono, jako źródło aminokwasów, do syntezy własnych białek ustrojowych, w tym elementów składowych układu odpornościowego. Niedawno odkryto, że pobudzanie układu odpornościowego przez interferon polega m.in. na zwiększonej syntezie białek transbłonowych (białka IFITM), które bezpośrednio blokują wnikanie wirusów (w tym wirusa grypy) do komórek. Trzeba jednak przypomnieć, że wraz ze wzrostem ilości białka w diecie, wzrasta zużycie witaminy B6, odpowiedzialnej za produkcję przeciwciał i odpowiednie funkcjonowanie limfocytów T, dlatego nie polecane są diety wysokoproteinowe.

Drugim naturalnym składnikiem, mającym duży wpływ na funkcjonowanie układu immunologicznego człowieka, są kwasy tłuszczowe wielonienasycone omega 3, które modyfikują syntezę mediatorów odpowiedzialnych za komunikację komórek (eikozanoidy, cytokiny, tlenek azotu) oraz wpływają na cząsteczki powierzchniowe, uczestniczące w komunikacji komórka-komórka, poprzez regulację ekspresji genów kodujących białka odpowiedzi komórkowej i międzykomórkowej. Te dobroczynne tłuszcze znajdziemy w rybach, zwłaszcza z mórz zimnych i oceanicznych, orzechach włoskich, siemieniu lnianym, oleju rzepakowym i warzywach liściastych.

W diecie zwiększającej odporność nie może zabraknąć warzyw i owoców, jako źródła witamin C, E, beta karotenu, kwasu pantotenowego, foliowego i pirydoksyny. Niedostateczna podaż witaminy A z pożywieniem może prowadzić do dysfunkcji limfocytów, a niedobory witaminy C i E w organizmie skutkują upośledzeniem aktywności fagocytów. Witamina E ma działanie przede wszystkim antyoksydacyjne i stabilizujące błony komórkowe, witamina C zwiększa liczbę limfocytów pomocniczych CD4+ oraz cytotoksycznych i regulatorowych CD8+ we krwi obwodowej oraz stymuluje migrację makrofagów. Beta karoten może wpływać na wzrost aktywności komórek NK (natural killer) i stymulować do działania cząsteczki sygnałowe. Witamina B6 (pirydoksyna) także pełni ważne funkcje immunologiczne. Uczestniczy w tworzeniu przeciwciał, przyczynia się do produkcji limfocytów i interleukiny typu 2.

Pierwiastki śladowe, mające wpływ na układ immunologiczny, to przede wszystkim cynkselen. Cynk hamuje proces zaniku grasicy i ma istotny wpływ na prawidłowe działanie układu odpornościowego. Jego niedobór może powodować atrofię grasicy i mniejszą odporność na zakażenia. Cynk jako kofaktor tymuliny wpływa bowiem bezpośrednio na produkcję, dojrzewanie i aktywność leukocytów. 
Głównym źródłem cynku w pożywieniu są produkty zbożowe, mięso, wędliny i ryby.

W badaniach stwierdzono, że niedobór selenu może wpływać na zaburzenia układu immunologicznego. Selen powoduje wzrost aktywności limfocytów T i ich przekształcanie się w limfocyty cytotoksyczne, aktywację komórek typu NK. Mechanizm tego działania związany jest ze zdolnością selenu do zwiększania ekspresji receptorów dla interleukiny 2, będącej najważniejszym czynnikiem wzrostu dla limfocytów T, zwłaszcza cytotoksycznych, oraz komórek NK. Produkty żywnościowe bogate w selen to orzechy brazylijskie, wątroba, ryby, kukurydza.

Należy wspomnieć o istotnej roli mikrobiomu (flory jelitowej) w modyfikowaniu odpowiedzi immunologicznej ustroju. Regulacja ta odbywa się przez wytwarzanie substancji o charakterze immunoregulacyjnym. W procesie fermentacji błonnika, bakterie probiotyczne wytwarzają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Wykazano, iż jeden z nich, kwas octowy, przenika do krwi, gdzie reguluje aktywność komórek układu odpornościowego. Pochodzący z błony komórkowej bakterii peptydoglikan, zawierający kwas mesodiaminopimelinowy (mDAP), po rozpoznaniu przez wewnątrzkomórkowy receptor, aktywuje neutrofile do efektywnej walki z patogenami. Bakterie probiotyczne syntetyzują też kwas pantotenowy, witaminę, która podobnie jak pirydoksyna, zwiększa produkcję limfocytów i przeciwciał w organizmie.

Dieta ma wpływ na liczbę i rodzaj baterii probiotycznych, bytujących w jelicie grubym człowieka. Nie powinno się więc zapominać o systematycznym spożywaniu fermentowanych napojów mlecznych (jogurty, kefiry, mleko zsiadłe, acidofilne) i kiszonek, gdyż są one źródłem bakterii kwasu mlekowego, a także o dostarczaniu tym bakteriom pożywki w postaci rozpuszczalnej frakcji błonnika (z warzyw, owoców, roślin strączkowych, produktów owsianych). Ważna jest odpowiednia podaż witaminy D. W ostatnich latach odkryto receptory dla niej we wszystkich komórkach układu immunologicznego. Jak wykazały badania, witamina D stymuluje różnicowanie się monocytów i komórek z linii monocytarnej do ich dojrzałych postaci o cechach makrofagów oraz wzmacnia ich potencjał chemotaktyczny i zdolność do fagocytozy. Aktywuje także limfocyty T i B do wytwarzania przeciwciał i interferonu.
Najbogatszym naturalnym źródłem witaminy D w diecie są ryby, zwłaszcza tłuste, oraz żółtka jaj i tłuszcz mleczny.

Naturalne preparaty immunostymulujące 

Coraz większym zainteresowaniem we wspomaganiu odporności cieszą się naturalne produkty lecznicze bądź suplementy diety pochodzenia roślinnego. W ich składzie znajdują się surowce zielarskie zawierające substancje stymulujące pracę układu odpornościowego, takie jak polisacharydy, flawonoidy, polifenole, garbniki czy laktony. Odpowiednio wczesne ich zastosowanie może zapobiec infekcjom lub złagodzić przebieg choroby. Jednym z najcenniejszych roślinnych środków immunostymulujących jest

Jeżówka purpurowa Echinacea purpurea 

Do głównych substancji zawartych w jeżówce, a oddziałujących na układ odpornościowy, należą polisacharydy, glikoproteiny, alkamidy, pochodne kwasu kawowego (kwas chlorogenowy i izochlorogenowy) oraz glikozydy fenolowe (echinakozyd i werbaskozyd). Dzięki tym związkom bioaktywnym, ekstrakt z jeżówki działa immunostymulująco, przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo. Echinakozyd hamuje aktywność hialuronidazy, chroniąc przed degradacją połączenia międzykomórkowe i błony komórkowe, a przez to uniemożliwia penetrowanie tkanek przez drobnoustroje patogenne. Pobudza fagocytozę makrofagów i granulocytów, zwiększa produkcję i aktywność limfocytów T i NK. Zwiększa wydzielanie interferonu. Należy jednak pamiętać, że jeżówki są immunomodulatorami, mogą zarówno pobudzać jak i hamować aktywność komórek układu odpornościowego. Istotna jest dawka preparatu i czas jej podawania. Jeżówka, by skutecznie stymulowała układ odpornościowy, powinna być podawana w niskich dawkach i przez krótki okres (do 10 dni). Dobrze przebadanym preparatem zawierającym sproszkowany wyciąg wodny ziela Echinacea purpurea jest Echinerba (Labofarm).

Owoce dzikiej róży Rosa canina 

są źródłem kwasów fenolowych (galusowy i genistynowy), wykazujących właściwości przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe. Jednocześnie są niezwykle bogate w witaminę C, która ma nie tylko właściwości przeciwutleniające, ale również wpływa na komórki układu odpornościowego, nasilając migrację chemotaktyczną fagocytów, transformację limfocytów zakażonych wirusem grypy, produkcję interferonu oraz replikację wirusów. Opisano pobudzający wpływ witaminy C na ekspresję genów cząsteczek adhezyjnych monocytów.

Czarny bez Sambucus nigra 

wykazuje właściwości immunomodulujące w stosunku do osób zdrowych, jak i u pacjentów z infekcjami wirusowymi. W badaniach z użyciem monocytów, wyizolowanych z krwi zdrowych dawców, wykazano zdolność ekstraktów z bzu czarnego do znacznego zwiększenia produkcji cytokin (nawet 6-krotnego). Zawarte w owocach dwa flawonoidy: 5,7,3,4-tetrametoksykwercetyna oraz ester kwasu 3,4,5,-trihydroksycykloheksanokarboksylowego i dihydromirycetyny, są odpowiedzialne za działanie przeciwwirusowe surowca. Preparatem złożonym, łączącym w sobie synergistycznie działające składniki owocu róży, kwiatu czarnego bzu i witaminy C, jest Immuno (Labofarm). Można również polecić Herbatkę owoc róży czy Zioła fix Kwiat bzu czarnego

Aloes zwyczajny Aloë vera 

zawiera wiele związków czynnych, które działają korzystnie na odporność typu komórkowego (limfocyty T) oraz, w mniejszym stopniu, na limfocyty B. Za działanie immunologiczne odpowiedzialne są w dużej mierze glikoproteidy – lektyny S-1 i P-2, które pobudzają układ dopełniacza i inicjują aglutynację. Lektyna P-2 reaguje z α2-makroglobulinami, aktywuje komponent C-3 i proaktywator C-3 dopełniacza surowicy ludzkiej. Drugim składnikiem immunomodulującym są polisacharydy, zwłaszcza acemannan, który wpływa na aktywność fagocytarną makrofagów.

Aronia czarnoowocowa Aronia melanocarpa 

charakteryzuje się największą spośród surowców roślinnych zawartością antocyjanów i innych polifenoli, ma więc przede wszystkim właściwości antyoksydacyjne, jednak wykazano także jej bezpośrednie działanie przeciwwirusowe i antybakteryjne.

Autor

  • dr n. med. Elżbieta Trafalska

    Dr n. med. Elżbieta Trafalska, lekarz, specjalista ds. żywienia. Ukończyła Wydział Lekarski Akademii Medycznej w Łodzi oraz studia podyplomowe z zakresu Poradnictwa Żywieniowego i Dietetycznego na SGGW w Warszawie. Na co dzień łączy wiedzę medyczną z wiedzą na temat żywienia człowieka zdrowego i chorego. Jest wykładowcą w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi, prowadzi kursy doszkalające z zakresu dietetyki, wykłada na studiach podyplomowych, prowadzi gabinet dietetyczny. Jest popagatorką zdrowego stylu życia i prawidłowego odżywiania, interesuje się ziołolecznictwem i innymi naturalnymi formami terapii.

    Pokaż wszystkie artykuły

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Polecane

Najnowsze

Więcej