Odleżyny rozwijają się u osób leżących – na skutek długotrwałego ucisku lub tarcia skóry. Tworzą się w miejscach najbardziej na nie narażonych, ze względu na budowę anatomiczno-czynnościową, na długotrwały ucisk, u osób przewlekle chorych, unieruchomionych, przyjmujących wymuszoną pozycję ciała, przeciążającą mechanicznie narażone na odleżyny miejsca.
Odleżyny to trudno gojące się rany, wywołane przez ucisk powodujący martwicę niedokrwienną, z wtórnym zakażeniem, pogłębiającym destrukcję tkankową i zmiany zapalne ogólnoustrojowe.
Miejsca narażone na odleżyny
Najczęściej spotykane są nad guzami kulszowymi, w okolicy lędźwiowo-krzyżowej, w okolicach pięty, kolan, kostek, łokci, u ludzi z porażeniami i przykurczami spastycznymi, zaburzeniami napięcia mięśniowego, zaburzeniami ruchowymi, z towarzyszącymi często zaburzeniami czucia w polineuropatiach obwodowych, z nietrzymaniem moczu i kału, w stanach niedożywienia; u osób z niskim ciśnieniem perfuzji tkankowej, w niewydolności krążeniowo-oddechowej; u osób z obniżoną saturacją krwi, zaburzeniami reologicznymi krwi, odwodnionych, w stanach przewlekłego zapalnego katabolizmu, w niewydolnościach nerek, wątroby, układu krążenia, układu immunologicznego, w chorobach z autoimmunoagresji. Odleżyny mogą się rozwinąć pod źle założonymi opatrunkami gipsowymi, podczas noszenia zabezpieczeń ortopedycznych, wywierających destrukcyjny, niedokrwienny ucisk na przylegające tkanki. Czasami dotknięte są nimi palce nóg, w przypadkach deformacji stopy zaburzeń architektury łuków podparcia podłużnego i poprzecznego stopy, palców pałeczkowatych, przykurczów spastycznych zginaczy długich palców, noszenia niewygodnych, źle dopasowanych butów.
Czynnikiem wywołującym
martwicę niedokrwienną jest długotrwały ucisk, uniemożliwiający dostateczne ukrwienie tkanek, powodujący istotne zaburzenia mikrokrążenia, propagujący rozwój martwicy niedokrwiennej i destruktywnego, przewlekłego stanu zapalnego. Może być wynikiem powstawania zmienionych antygenowo, pod wpływem ucisku i niedokrwienia własnych tkanek debridatu komórkowego i wtórnego, zakażenia – zwykle drobnoustrojami oportunistycznymi lub nabytymi ze środowiska zewnętrznego, w tym niebezpiecznymi drobnoustrojami MDR, opornymi na leczenie dostępnymi antybiotykami, selekcjonowanymi w oddziałach szpitalnych, przychodniach lekarskich, w środowiskach ludzi przewlekle chorych, wymagających długotrwałej antybiotykoterapii.
Niebezpieczny stan
Odleżyny to – ze względu na ogólny stan zdrowia chorego – cechy martwicy niedokrwiennej, przewlekłe stany zapalne, zmiany antygenowe uszkodzonych tkanek, wtórnych zakażeń, frustracji osłabionego układu immunologicznego, który nie potrafi wyeliminować zagrożeń i ochronić nas przed niszczącymi nasze tkanki zakażeniami niebezpiecznymi drobnoustrojami. Drobnoustroje zakażające tkanki dotknięte odleżynami zwykle niszczą mechanizmy komórkowe i humoralne odpowiedzi immunologicznej. Są jedną z przyczyn uniemożliwiających eradykację tych zakażeń, gojenie się owrzodzeń. Coraz lepiej rozumiemy, jak przewlekłe stany zapalne, nawet odległe od miejsca odleżyn czy owrzodzeń, wpływają na możliwość gojenia się ran.
Ryzyko odleżyn
wzrasta zwłaszcza u chorych niewłaściwie pielęgnowanych, z zaburzeniami poruszania się, niskim ciśnieniem tętniczym, nietrzymaniem moczu i stolca, w przypadkach złamań i zaburzeń stanu odżywiania. Odleżyny równie często spotyka się u kobiet, jak i mężczyzn, są często obserwowane u pacjentów oddziałów intensywnej terapii, neurologii, ortopedii, w ośrodkach dla przewlekle chorych.
Pierwszym objawem
jest zwykle zaczerwienienie skóry w miejscu jej mechanicznego obciążenia, które nie znika przy próbie jej ucisku. Jest to pierwszy niepokojący znak, nakazujący wdrożenie postępowania przeciwodleżynowego: odciążenie i zabezpieczenie tkanek dotkniętych procesem chorobowym. Zmiana ułożenia chorego, zastosowanie specjalnych opatrunków oringów odciążających, materacy antyodleżynowych, zastosowanie profilaktyki miejscowej przeciwzapalnej, antybakteryjnej, przeciwobrzękowej. Za tym musi iść bieżąca ocena ogólnego stanu chorego – układu krążenia, reologii mikrokrążenia, unerwienia zmienionych tkanek, kontrola odżywiania, zaburzeń metabolicznych, hormonalnych, elektrolitowych, stanu nawodnienia, wydolności nerek, wątroby, układu krążenia, zaburzeń autoimmunologicznych, w tym zapaleń naczyń, nacieków neutrofilowych skóry, nowotworów krwi i skóry.
Odleżyny to problem
interdyscyplinarny, wymagający pełnej, wieloaspektowej oceny funkcji biologicznych chorego. Ich powstawanie jest wykładnikiem nasilonych procesów chorobowych, niszczących organizm chorego. Wymaga wnikliwej oceny stanu klinicznego chorego i często wieloukładowego leczenia.
Fitoterapia
W profilaktyce i w leczeniu odleżyn mają zastosowanie liczne surowce roślinne – zwłaszcza te stanowiące dodatki do spersonalizowenej diety chorego, budujące i podtrzymujące jego symbiotyczny mikrobiom jelit, kluczowy w prezentacji antygenów środowiskowych, zapobieganiu endotoksemii, przewlekłym stanom zapalnym, zapobiegający dysfunkcji układu MALT, zapobiegający dysbiozie jelitowej, sprzyjającej niebezpiecznym infekcjom uszkodzonych tkanek odleżyn.
Stosujemy zioła prebiotyczne z polibetafruktanami, czynnikami wzrostowymi dla dobrych, symbiotycznych bakterii, tabletki prebiotyczne z maliną, rumiankiem, pokrzywą, nasionami płesznika i melisą, zjadanymi jako posiłki prebiotyczne rano i wieczorem, z ugotowaną na wodzie owsianką, z dodatkiem miodów nektarowych, pozyskiwanych z terenów o małej zawartości herbicydów, pestycydów czy dyruptorów hormonalnych lub cytokinowych. Polecam profilaktyczne stosowanie garbników katechinowych kory dębu Quecor (5 x 1 tabletka między posiłkami). Kontrolowanie stanów zapalnych oraz dysbiozy jelitowej i innych, mniejszych nisz, w tym dróg rodnych i układu moczowego, za pomocą diety, ziół, w tym species antidiarhoicae, właściwego nawadniania za pomocą naparów flawonoidowych: dzika róża, czarny bez, lipa, brzoza, melisa – dwa razy dziennie po 1 l do południa i po południu. Dodatek flawonoidów w postaci tabletek Immuno +, Calcium, Witamina D+K, Żurafem (2+ 2 tabl.). W celu zapobiegania częstych u tych chorych infekcji układu moczowego, należy stosować profilaktycznie zasypki z szałwii, rumianku, przymoczek z species advulnantes stosowanych na ujście cewki moczowej i ujścia pochwy u kobiet.
W zapobieganiu niebezpiecznym zakażeniom
bakteriami, w tym MDR, znaczącą rolę mogą mieć species advulnantes, stosowane do przemywania i do przymoczek, ale też do przepłukiwania już istniejących odleżyn. Mają one wysoką skuteczność terapeutyczną wobec większości patogenów, niszczących tkanki w obrębie odleżyn.
Zawarte w nich garbniki katechinowe skutecznie eliminują te bakterie, czego doświadczam w mojej wieloletniej praktyce lekarskiej w gojeniu owrzodzeń, przetok czy odleżyn. Ponieważ odleżyny są problemem interdyscyplinarnym, wymagającym rewizji odżywiania chorego, patologii wchłaniania, detoksykacji wątrobowo-nerkowej, kontroli stanów zapalnych w organizmie chorego, mogą mieć zastosowanie liczne zioła wspomagające odżywianie, zapobiegające endotoksemii, przewlekłym stanom zapalnym jelit, powstawaniu danger signal w chorobach z autoimmunoagresji. Trudne w leczeniu, ze względu na ogólny stan zdrowia chorego, owrzodzenia są niebezpieczne ze względu na groźne dla życia powikłania infekcyjne. Odleżyny są wskaźnikiem złego stanu zdrowia chorego. Należy zrobić wszystko, by nie dopuścić do ich powstawania.
Troska o bezpieczne ułożenie chorego, właściwe odżywianie, nawadnianie, skuteczne leczenie choroby zasadniczej, kontrola przewlekłych stanów zapalnych i niewydolności wielonarządowej – mogą zapobiec rozwojowi groźnych dla życia, często terminalnych schorzeń pacjenta.
Medycyna profilaktyczna, spersonalizowana, czyli nastawiona na potrzeby konkretnego pacjenta, zapobiegająca opisywanej dysfunkcji wielonarządowej, w której właściwe odżywianie (jako najsilniejszy czynnik środowiskowy, wpływający na nasze zdrowie) i zioła budujące symbiotyczny mikrobiom naszego ciała. To czynniki, które mogą zapobiec powstaniu odleżyn.
Dbałość o chorego, szacunek dla niego, właściwe efektywne leczenie uchronią przed doświadczaniem bolesnych, trudnych i uciążliwych w leczeniu schorzeń, pogarszających jakość życia i skracających je.
