Borowina to skarbiec natury, pełen cennych składników: kwasy humusowe, aminokwasy, bituminy, pektyny, enzymy, cukry, aminokwasy i związki fenolowe o silnym działaniu regenerującym, ochronnym i antyoksydacyjnym.
Należy do grupy peloidów – osadów humusowych, tworzących się pod powierzchnią wody z obumarłych roślin i minerałów, w procesie beztlenowego rozkładu. Jest najgłębiej położoną warstwą torfu, o największym stopniu humifikacji. W naturalnej postaci jest gruboziarnista i nie nadaje się do zabiegów kosmetycznych. Rozdrabnia się ją, by ziarna miały średnicę około 2 mm. Po rozdrobnieniu borowinę miesza się z wodą. Tak sporządzona papka torfowa znajduje szerokie zastosowanie w kosmetyce i lecznictwie uzdrowiskowym. Borowinę rozdrabnia się także na proszek, by można było uzyskać pastę borowinową.
W Polsce
borowina występuje głównie w północnym i południowym pasie kraju. Dzięki nieskażonemu środowisku, z którego pochodzi, oraz zawartości ponad 90% składników organicznych, jest uznawana za jeden z najwartościowszych surowców.
Znajduje się przeważnie w złożach torfu wysokiego, o miąższości 2-3 metrów. Stanowi ich warstwę dolną – od 0,6 do 1 m.
Borowina występuje także w torfowiskach przejściowych i niskich. Ogólnie nasze zasoby borowiny słyną z czystości i wysokiej jakości, stąd znane określenie czarne złoto Polski.
Najwartościowsze
pod względem leczniczym są borowiny z torfowisk wysokich, zasilanych wodami ubogimi w składniki mineralne. Na tych torfowiskach – o kopulastych zwykle kształtach – rosną rośliny oligotroficzne, takie jak mchy torfowe, żurawina, borówka, bagno, turzyca bagienna i wrzosy.
Cenne składniki
Surowa borowina, wydobyta z pokładu, zawiera do 89% wilgoci, około 10% substancji organicznej, reszta to substancje nieorganiczne.
Dla terapii najważniejsze są substancje organiczne o dużym stopniu rozkładu, czyli związki humusowe i bituminy.
Borowina to skarbiec pełen cennych składników naturalnych: kwasy humusowe, aminokwasy, bituminy, pektyny, enzymy, cukry, aminokwasy i związki fenolowe o silnym działaniu regenerującym, ochronnym i antyoksydacyjnym. Mają one działanie bakteriobójcze, ściągające i przeciwzapalne, stymulują procesy immunologiczne, dając szybkie efekty kosmetyczne. Związki bituminowe powstają w procesie humifikacji zawartych w roślinach wosków, tłuszczów i żywic. Bituminy odgrywają ważną rolę i w lecznictwie, i w kosmetologii, ponieważ dostarczają związków o budowie i działaniu zbliżonych do estrogenów.
Borowina zapobiega powstawaniu rozstępów i zmniejsza już istniejące. Silnie odżywia i regeneruje skórę. Nadaje jej sprężystość i elastyczność. Usuwa toksyny z organizmu, działa przeciwcelulitowo i odchudzająco.
Działanie przeciwzapalne, bakteriobójcze i bakteriostatyczne borowiny przyspiesza regenerację skóry, łagodzi objawy podrażnienia, pobudza syntezę kolagenu i elastyny, odpowiadających za elastyczność i napięcie skóry. Dobroczynne działanie nie ogranicza się tylko do sfery some. Borowina usuwa napięcie i objawy zmęczenia spowodowane stresem. Ma działanie relaksujące i odprężające.
Leczy i upiększa
Borowina w ośrodkach spa, w gabinetach kosmetycznych i w uzdrowiskach jest stosowana w walce z celulitem i z rozstępami, ze względu na wymienione wyżej właściwości, zwłaszcza ze względu na odtruwanie organizmu, regenerowanie i nawilżanie. Ma też właściwości zwiększające penetrację składników aktywnych, wzmacnia włókna tkanki łącznej, przyspiesza krążenie krwi i limfy. W zabiegach na ciało najlepiej sprawdza się technika body wrapping: nałożoną na ciało ciepłą borowinę owija się folią i przykrywa kocem, tworząc okluzję potęgującą działanie. Działanie przeciwzapalne borowiny poprawia pracę komórek tłuszczowych, a bogactwo soli mineralnych korzystnie wpływa na skórę.
W naturalnej postaci
borowina jest raczej trudna w użyciu. Zawiera dużo elementów nierozpuszczalnych w wodzie i pozostawia uciążliwe osady. Na rynku kosmetycznym spotykamy więc borowinę specjalnie przygotowaną do zabiegów – odpowiednio oczyszczoną i przetworzoną, dodatkowo połączoną z innymi składnikami aktywnie czynnymi. Sprzedaje się ją w postaci kremów, maseczek, emulsji, serum. Dzięki tym formułom można stworzyć specjalistyczne zabiegi na twarz oraz głęboko relaksujące zabiegi na ciało.
Immunostymulacja
Obecne w borowinie aminokwasy, fulwokwasy i fenolokwasy działają immunostymulująco, co szczególnie korzystnie wpływa na skórę alergiczną, z osłabionym systemem immunologicznym. Mają też działanie antyoksydacyjne: neutralizują działanie wolnych rodników, czym chronią kolagen i elastynę przed degradacją, działają przeciwzmarszczkowo. Bituminy, związki o charakterze estrogenowym, wykazują działanie pobudzające i regenerujące. Stymulują procesy odnowy komórek i aktywizują syntezę kolagenu i elastyny. Stosowanie hormonów syntetycznych w produkcji kosmetyków jest niedozwolone. Stosowanie ekstraktów z borowiny, zawierających frakcje bituminowe z „torfoestrogenami”, jest dozwolone, a nawet wskazane. Odpowiednio przygotowane ekstrakty borowinowe są obecnie badane pod względem zawartości substancji estrogennych oraz ich zastosowania w kosmetykach. Wszystko wskazuje na to, że wyniki będą rewelacyjne.
Remedium na starość
Według dermatologa dr. Marka Brzeskiego, poziom estradiolu u kobiet wynosi w okresie rozrodczym około 100 pg/ml w surowicy krwi, w okresie menopauzy spada do 25 pg/ml. Wiąże się z tym wiele problemów zdrowotnych i defektów kosmetycznych. Zaburzenia hormonalne nie oszczędzają skóry już w okresie premenopauzy i są jedną z najważniejszych przyczyn jej naturalnego starzenia się. Deficyt estrogenów odbija się szczególnie w tym rejonie twarzy, gdzie receptory estrogenowe są najbardziej liczne. Dotychczas nie poznano dokładnego rozmieszczenia receptorów estrogenowych w skórze, jednak wiadomo, że do komórek estrogenozależnych należą fibroblasty i niektóre komórki warstwy podstawnej naskórka, prawdopodobnie także melanocyty. W wyniku spadku aktywności fibroblastów dochodzi do zmniejszenia syntezy kolagenu i elastyny. Zmniejszenie zawartości kolagenu bezpośrednio przyczynia się do ścieńczenia skóry, natomiast zmiany degeneracyjne włókien elastyny – do spadku jej jędrności. Związki pochodzące z borowiny, ze względu na podobieństwo budowy chemicznej do estrogenów, wiążą się z ich receptorami i – zależnie od tkanki, na którą działają – zachowują się jak kobiece estrogeny lub ich antagoniści. Borowina wzmacnia struktury skóry oraz chroni ją przed starzeniem, spadkiem elastyczności, przesuszeniem, zmniejsza skłonność do podrażnień. Oczyszczające, ściągające, przeciwzapalne, bakteriobójcze właściwości borowiny sprawiają, że sprawdza się ona również w pielęgnacji cery mieszanej, tłustej, trądzikowej i problematycznej.
W uzdrowisku i w gabinecie
Borowiny są często wykorzystywane w lecznictwie uzdrowiskowym. Leczenie borowinowe stosuje się w 23 spośród 40 polskich uzdrowisk. Po raz pierwszy w naszym kraju zastosowano taką kurację przed ponad 150 laty (1858) w Krynicy Górskiej. Podstawowym zabiegiem, oferowanym przez uzdrowiska, jest kąpiel całego ciała, lub jego wybranych części, w masie borowinowej. Stosuje się też okłady do zawijania lub tampony. Używana jest wówczas gęsta masa, ogrzana do temperatury 37-45oC. Podczas zabiegu następuje przegrzanie ciała, co skutkuje pozytywnymi efektami leczniczymi.
Najlepiej wykonywać zabiegi borowinowe w gabinetach kosmetycznych czy w uzdrowiskach, gdyż wymaga to odpowiedniej wiedzy.
Specjalista zna również wskazania i przeciwwskazania do wykonywania takich zabiegów. Wykonując zabiegi w domu, należy uważać, by nie przegrzać borowiny powyżej 65°C. Nakłada się ją na ciało, gdy ma temperaturę około 42oC. Po kilku minutach temperatura skóry osiąga 39°C.
Kąpiel borowinowa
Podczas jej stosowania dochodzi do powolnego i całościowego przegrzania ciała. Odczuwalne jest miłe i relaksujące ciepło, które poprawia krążenie krwi, by usunąć produkty przemiany materii z tkanek i jednocześnie je odżywić oraz dotlenić. Wzmożona jest produkcja potu, co dodatkowo oczyszcza organizm. Przegrzana skóra oczyszcza się i łatwiej wchłania substancje odżywcze z borowiny.
Kąpiel borowinowa polecana jest po wysiłku fizycznym; dzięki przyspieszonej przemianie materii organizm łatwiej usuwa metabolity wysiłkowe, a dzięki przeciwzapalnemu działaniu borowiny nie dochodzi do powstawania bolesnych zakwasów w mięśniach.
Rozluźniają się mięśnie zmęczone po wysiłku, zmniejsza się odczuwanie bólu. Zabieg można wykonać w 7-8 godzinie po zakończonym wysiłku fizycznym. Podobnie jak przy korzystaniu z sauny, ważne jest spożycie dużej ilości wody mineralnej przed zabiegiem. Kąpiel borowinowa nie może trwać dłużej niż 25 minut. Pierwszy zabieg powinien trwać 10-15 minut, aby sprawdzić reakcję organizmu na działanie wysokiej temperatury. Po kąpieli borowinowej należy wypocząć około godziny, najlepiej w pozycji leżącej. Jeśli kąpiel była wykonana po ćwiczeniach, nie należy już tego dnia korzystać z innych zabiegów, by nie doprowadzić do ponownego rozgrzania skóry i ciała.
Zawijania i okłady
Borowina może być stosowana do zabiegów miejscowych. Wtedy wykonuje się okłady lub zawijania – na przykład na zmęczone lub bolące stawy, plecy, nogi. Borowinę podgrzewa się do 40°C. Na odpowiednio oczyszczoną skórę nakłada się pastę borowinową, warstwę około 5 cm grubości. Kolejne 5 cm nakłada się na prześcieradło i wtedy owija się pacjenta. Aby nie tracić ciepła, dodatkowo wykonuje się zawijanie w folię i przykrywa się pacjenta kocem. Taki zabieg powinien trwać nie dłużej niż 30 minut. Jeśli pacjent poczuje się źle, należy zabieg przerwać. Tak samo jak w przypadku kąpieli, zabiegi zawijania można wykonywać dopiero w 7-8 godzinie po zakończonym treningu czy ćwiczeniach.
Borowinę można także stosować na zimno, jako okład miejscowy. Schładza się ją w lodówce do temperatury około 2-5°C, następnie owija się w tkaninę (np. bawełniany ręcznik). Takie schłodzenie miejscowe ciała borowiną wskazane jest przy urazach mechanicznych, przeciążeniach stawów czy wylewach podskórnych. Okład pozostawia się na skórze na 10-20 minut. Kiedy uraz jest ostry, zabieg można powtarzać co 1,5-2 godziny.
Kuracja pitna
Borowina może być też podawana doustnie, w formie płynnej. Stosuje się do tego rozdrobnioną na proszek borowinę wysokogatunkową. Rozcieńcza się ją wodą destylowaną i filtruje. Kuracja pitna stosowana jest przy nadkwaśności żołądka, gdyż woda borowinowa obniża ilość kwasu solnego w żołądku, zmniejsza się dzięki temu kwaśność treści pokarmowej.
Jonoforeza
Wysokogatunkową pastę borowinową stosuje się do zabiegów jonoforezy. Na partię ciała nakłada się pastę borowinową grubości 2-3 cm i temperaturze około 38°C. Na borowinę nakłada się podkład, a na to elektrodę – katodę. Anodę zakłada się w przeciwległym miejscu ciała. Ten zabieg z użyciem prądu trwa około 15-30 minut. Stosuje się go przez 3-4 tygodnie po 3-4 zabiegi w tygodniu. Dzięki zastosowaniu prądu, sole mineralne z borowin są wprowadzane w skórę. Jest to zabieg, który ma wiele przeciwwskazań i należy go przeprowadzać tylko w gabinecie kosmetycznym lub w ośrodku odnowy biologicznej.