Plantago afra L. i Plantago indica L., nasienie

Nazwa

Babka płesznik (Plantago afra L. i Plantago indica L.)

Występowanie 

Babka płesznik (Plantago afra L.) występuje w rejonach Morza Śródziemnego, szczególnie w północnej Afryce (Maroko) i zachodniej Azji. Rozprzestrzeniona szerzej w uprawie. Babka piaskowa (Plantago indica L.) rośnie na terenach piaszczystych w zachodniej Azji i w Europie, w tym również w Polsce.

Pokrój 

Babka płesznik dorasta do 30 cm. Łodyga jest rozgałęziona, liście naprzeciwległe, równowąskie, kwiaty zrosłopłatkowe, brunatnawe, wyrastające w kątach liści. Owoc stanowi pękająca torebka. Nasiona o kształcie czółenkowatym, mają barwę ciemnobrunatną, są gładkie i lśniące. Łodyga babki piaskowej dorasta do wysokości 40 cm, rozgałęzia się. Liście naprzeciwległe, wąskie i ostro zakończone o szarozielonej barwie. Kwiaty są drobne brunatnawobiałe, w postaci kłosów, wyrastają z katów najwyższych liści. Owoc stanowi dwunasienna torebka. Nasiona barwy żółtawobrunatnej, lśniące, o eliptycznym kształcie.

Część rośliny stosowana w celach leczniczych

 Nasienie.

Zbiór 

Zbiór obejmuje w pełni dojrzałe nasiona. Suszy się w cieniu i przewiewie

Skład fitochemiczny

Surowiec, w zależności od gatunku zawiera 4-25% związków śluzowych (złożonych z ksylozy, ramnozy, arabinozy, galaktozy i kwasów uronowych), cukry (planteozę, glukozę fruktozę), olej, fitosterole, aukubinę, triterpeny. Powłoki nasienne zawierają śluz i hemicelulozę.

Jakość

Powinna odpowiadać aktualnym wymaganiom Farmakopei Europejskiej dla tej substancji roślinnej. W celu prawidłowej identyfikacji substancji roślinnej, wykonuje się badania makroskopowe nasion. Dawniej zgodnie z Farmakopeą Polską VI dla tej substancji roślinnej wymagane było potwierdzenie tożsamości poprzez zbadanie wyglądu zewnętrznego, zapachu, zidentyfikowanie ważniejszych cech budowy anatomicznej oraz badanie mikroskopowe.

Rodzaje stosowanych przetworów roślinnych

Substancja roślinna 

Dojrzałe, całe wysuszone nasiona. 

Przetwory roślinne

Sproszkowana substancja roślinna.

Postać farmaceutyczna 

Substancja roślinna do stosowania doustnego. Przetwór w stałych postaciach farmaceutycznych, do stosowania doustnego.

Zastosowanie

Wskazanie 1 

Roślinny produkt leczniczy roślinny stosowany w zaparciach nawykowych.

Wskazanie 2 

Roślinny produkt leczniczy stosowany w stanach, w których wymagane jest łatwe wypróżnienie z uzyskaniem miękkiego stolca, np. w przypadkach bolesnych wypróżnień po operacji odbytnicy lub odbytu, szczelinach odbytu i hemoroidach.

Dawkowanie i droga podania

Młodzież, dorośli i osoby w wieku podeszłym

Dawka dzienna: 25-40 g substancji roślinnej/sproszkowanej substancji roślinnej w 3 dawkach pojedynczych

Dzieci w wieku od 6 do 12 lat

Dawka dzienna: 12-25 g substancji roślinnej/sproszkowanej substancji roślinnej w 3 dawkach pojedynczych Stosowanie u dzieci poniżej 6 roku życia nie jest zalecane.

Czas stosowania

Jeśli zaparcie nie ustąpi w ciągu 3 dni należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. 

Sposób podawania 

Powinno przyjąć się wystarczającą ilość płynu (wody, mleka, soku owocowego lub podobnego płynu), np. 30 ml wody na 1 g substancji roślinnej.

Produkt leczniczy można przyjąć po zmieszaniu z płynem lub najpierw przyjąć produkt leczniczy i następnie popić wystarczającą ilością płynu. Należy przyjąć odpowiednią ilość płynu.

Lek powinien być przyjęty w ciągu dnia, co najmniej pół godziny do godziny przed przyjęciem innych leków, nie bezpośrednio przed snem. 

Działanie następuje po 12-24 godzinach. 

Forma sproszkowana:

Podczas przygotowywania leku do podania, ważne jest żeby unikać wdychania proszku, w celu zminimalizowania ryzyka uczulenia na substancję aktywną

Przeciwwskazania 

Nadwrażliwość na substancję czynną.

Nagłe zmiany zwyczajów dotyczących wypróżniania się, trwające dłużej niż 2 tygodnie.

Niezdiagnozowane krwawienia z odbytu oraz brak wypróżnień po stosowaniu środka przeczyszczającego.

Nieprawidłowe zwężenia w obrębie przewodu pokarmowego, choroby przełyku i wpustu żołądka, potencjalna lub istniejąca niedrożność jelit (ileus), atonia jelit lub okrężnica olbrzymia (megacolon).

Trudności w połykaniu lub problemy z gardłem.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania 

Ze względu na niewystarczającą ilość danych nie zaleca się stosowania u dzieci w wieku poniżej 6 lat.

Leki zwiększające objętość mas kałowych powinno się stosować przed zastosowaniem innych leków przeczyszczających, jeśli zmiana nawyków żywieniowych nie przyniesie satysfakcjonującego efektu.

Konieczne jest przyjmowanie leku z odpowiednią ilością płynu, np. 30 ml na 1 g substancji roślinnej.

Jeśli lekarz nie zaleci inaczej, nasienie płesznika nie powinno być stosowane przez pacjentów z zaklinowaniem stolca i objawami, takimi jak ból w jamie brzusznej, nudności i wymioty, ponieważ objawy te mogą wskazywać na potencjalną lub istniejącą niedrożność jelit. 

W przypadku wystąpienia bólu w jamie brzusznej lub jakichkolwiek zaburzeń w oddawaniu stolca, należy zaprzestać przyjmowania produktu i zasięgnąć porady medycznej. Przyjęcie produktu ze zbyt małą ilością płynu może spowodować niedrożność gardła lub przełyku, co może spowodować zadławienie lub spowodować niedrożność jelit. Objawami mogą być ból w klatce piersiowej, wymioty lub trudności w połykaniu lub oddychaniu.

Leczenie osób w wieku podeszłym i/lub osłabionych powinno przebiegać pod nadzorem lekarza. Stosowanie nasienia płesznika z lekami hamującymi perystaltykę jelit (np. opioidy) wymaga nadzoru lekarza w celu zmniejszenia ryzyka niedrożności jelit. 

Forma sproszkowana:

U osób, które stale, ze względów zawodowych, narażone są na kontakt z proszkiem nasion płesznika (tj. pracowników opieki zdrowotnej, opiekunów) może wystąpić alergia z powodu wdychania, jest to częstsze u osób z atopią. To uczulenie zwykle prowadzi do reakcji nadwrażliwości, które mogą być poważne.

Zaleca się kliniczną ocenę możliwego uczulenia osób narażonych na to ryzyko, w uzasadnionych przypadkach, przeprowadzenie określonych testów diagnostycznych. W przypadku udowodnionego uczulenia prowadzącego do reakcji nadwrażliwości, należy natychmiast przerwać i unikać w przyszłości narażenia na produkt.

Interakcje z innymi produktami leczniczymi i inne rodzaje interakcji 

Stosowanie nasienia płesznika może obniżyć wchłanianie innych jednocześnie przyjmowanych leków, takich jak związki mineralne, witaminy (B12), glikozydy nasercowe, pochodne kumaryny, karbamazepina i lit. W związku z tym produkt nie powinien być stosowany na pół godziny do godziny przed lub po zastosowaniu innych leków. Stosowanie nasienia płesznika przez osoby z cukrzycą wymaga nadzoru lekarza, ponieważ terapia przeciwcukrzycowa może wymagać dostosowania. Przyjmowanie nasienia płesznika równocześnie z hormonami tarczycy wymaga nadzoru lekarza, ponieważ dawka tych hormonów może wymagać dostosowania.

Wpływ na płodność, ciążę i laktację 

Brak danych odnośnie stosowania nasienia płesznika, ale istnieją ograniczone dane (mniej niż 300 wyników) odnośnie stosowania łupiny nasiennej babki jajowatej u kobiet w ciąży. Badania na zwierzętach odnośnie toksyczności reprodukcyjnej są niewystarczające.

Jeśli zachodzi konieczność i jeśli zmiana nawyków żywieniowych nie jest skuteczna stosowanie nasienia płesznika w okresie ciąży i laktacji może być rozważone. Leki zwiększające objętość mas kałowych powinny być stosowane, zanim zastosuje się inne środki przeczyszczające. Brak danych odnośnie wpływu na płodność.

Wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn 

Nie dotyczy.

Działania niepożądane 

Możliwe wystąpienie wzdęć, które zwykle ustępują w trakcie leczenia. Może wystąpić rozdęcie brzucha i ryzyko niedrożności jelit lub przełyku oraz zaklinowanie stolca, zwłaszcza przy przyjmowaniu produktu ze zbyt małą ilością płynów. Częstość występowania nie jest znana. Nasienie płesznika zawiera potencjalne alergeny. Ekspozycja na nie jest możliwa przez podanie doustne, kontakt ze skórą i w przypadku sproszkowanego nasienia płesznika również przez inhalację. Dlatego możliwe są reakcje nadwrażliwości, takie jak nieżyt nosa, zapalenie spojówek, skurcz oskrzeli i w niektórych przypadkach anafilaksja. Możliwe są również skórne objawy, takie jak wysypka i/lub świąd. Szczególnie powinny uważać osoby mające ciągły kontakt ze sproszkowanym nasieniem płesznika.

Częstość występowania nie jest znana.

W przypadku wystąpienia innych działań niepożądanych, należy zasięgnąć porady lekarza lub farmaceuty

Przedawkowanie 

Przedawkowanie nasienia płesznika może spowodować dyskomfort w jamie brzusznej, wzdęcia oraz niedrożność jelit. W przypadku przedawkowania należy zapewnić odpowiednią podaż płynów i leczenie objawowe.

Piśmiennictwo: Community herbal monograph on Plantago afra L. et Plantago indica L., semen, EMA/HMPC/599747/2012, Committee on Herbal Medicinal Products (HMPC). Strzelecka H., Kowalski J. [red.], Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2000, str. 43.