Kładka nad tatarakiem jak próg czasu...
Wóz z sianem wydaje się na pierwszy rzut oka głównym tematem
obrazu nawowego, ukazującego znaną w sztuce sakralnej,
alegoryczną triadę: raj – ziemskie bytowanie – piekło. Wóz nie pełni
tu jednak funkcji ilustracyjnej, jawi się raczej jako metafora świata
i naszego w nim bytowania. Jednak po zamknięciu bocznych obrazów
tryptyku, na ich rewersie odnajdujemy jeszcze inne, zupełnie
nowe dzieło, którym się tu zajmiemy.
A jest to dzieło wielkiego mistrza Hieronima Boscha (*ok. 1450
†1516), malowane w latach 1495-1500 (olej na desce 135x100 cm).
Temat tego rewersowego obrazu jest zupełnie odmienny, choć
z drugiej strony w warstwie symbolicznej wyraźnie nawiązuje do
wieloznacznego wozu z sianem. Zasłoniliśmy dwiema nawami coś,
co jest symbolicznym ujęciem ludzkiej egzystencji, jej pochodzenia
i celu. Bosch namalował cały ludzki dramat i szczęście ziemskiego
bytowania, cały wymiar ludzkiego losu, wóz z sianem stał się obrazowym
symbolem materialnego egzystowania, w oczekiwaniu na
zbawienie. W lewej nawie stworzenie Ewy, poznanie dobra i zła oraz
wygnanie z raju. W prawej piekło z mrokiem, strachem i brzydotą.
Cóż więc nam zostało po zasłonięciu takich sugestywnych przedstawień?
Został włóczęga z wiklinowym koszem na plecach, który dźwiga cały swój dobytek. Dziura na kolanie podkreśla stan ubóstwa.
Dziadowski kij służy do odpędzenia psów na drodze. Nasz bohater
ucieka lub może został wygnany. Ogląda się wstecz – z żalem, ze
strachem, ale jakby na przekór temu, towarzyszy mu też jakaś
niezrozumiała radość…
Po lewej stronie złoczyńcy rozprawiają się z człowiekiem.
Przywiązują go do drzewa, okradają z odzienia i rycerskiego
ekwipunku. Po prawej stronie, pod drzewem, pasterz przygrywa
jakąś skoczną melodię, czego się domyślamy po ruchach
i gestach tańczącej pary. Obraz rozdarty jest na dwie części,
które powinny się wykluczać, a jednak paradoksalnie tkwią w
tym samym przedstawieniu: radosną z tańcami w tle i dramatyczną
z egzekucją, strasznym psem i kośćmi jakiegoś zwierza.
W tle wspaniały pejzaż z jeziorem i górami. Nad głową naszego
włóczęgi pusta góra, na jej szczycie widać szubienicę.
Walka postu z karnawałem jest stałym motywem ludzkiego
„bytu podniebnego”. Ucieczką od marności świata
staje się tułaczką, życiem poza zbiorowością. Nasz
bohater obrazu ucieknie. Został mu tylko bezpieczny
mostek pod którym płynie spokojnie kaczuszka
i rośnie lecznicza roślina jaką jest tatarak zwyczajny
acorus calamus. Włóczęga wydostanie się ze świata
przepełnionego chaosem i bez sensowną walką o byt.
Hieronim Bosch pokazuje próg czasu, który gdy go
przekroczymy zawsze wyzwala od tego wszystkiego,
co w nas ciężkie i tak bardzo do świata nas przywiązuje.
Tryptyk: Wóz z sianem
1 Zastosowanie lecznicze: Wewnętrznie: przewlekłe zaburzenia
trawienne, brak łaknienia, bezkwaśność, wzdęcia, bóle brzucha,
kolka jelitowa. Pomocniczo w chorobie wrzodowej. W połączeniu
z innymi składnikami stosowany w stanie wyczerpania
nerwowego, w niepokoju i trudnościach w zasypianiu. Związki
czynne pobudzają szpik kostny do produkcji krwinek czerwonych.
Zewnętrznie: kłącze na zapalenie jamy ustnej i gardła, niektóre dermatozy,
łupież, wypadanie włosów. Olejek w bólach gośćcowych,
nerwobólach, rwie kulszowej. Płukanki w nieżytach jamy ustnej
i gardła. Kąpiele uspokajające i przeciwświądowe, przeciwzapalnie
i bakteriobójczo w chorobach skóry.
Tymoteusz Andrearczyk
www.tymek.art.pl
|