Morwa biała
- pieniądze, jedwab i zdrowie
Wraz z rozwojem uprzemysłowienia, wzrostem
urbanizacji oraz zmianą w sposobie i jakości
odżywiania, powstały warunki oddziałujące
niekorzystnie na ludzkie zdrowie. Rozwinęły się choroby
"cywilizacyjne". Zalicza się do nich przede wszystkim
cukrzycę, otyłość i choroby układu krążenia.
Epidemia XXI wieku
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), cukrzyca
jest jedną z najgroźniejszych chorób naszych czasów.
Przez wielu ekspertów nazywana jest dramatycznie
epidemią XXI wieku.
Wyróżniamy dwa rodzaje choroby: insulinozależną
(typ I) oraz insulinoniezależną (typ II). Ta druga stanowi
około 90% wszystkich zachorowań. 10% to cukrzyca
typu I, jej przyczyną jest niszczenie komórek ß wysp trzustkowych,
odpowiedzialnych za wydzielanie insuliny.
W walce z cukrzycą wymaga się przestrzegania ustalonego
planu leczenia. Współczesna terapia koncentruje się
na hamowaniu i kontroli poziomu glukozy we krwi.
W cukrzycy typu II wymaga się od chorego zmiany stylu
życia, przestrzegania odpowiedniej diety i kontrolowania
wagi. Gdy te środki nie zapewniają zadowalających
wyników, konieczne są leki przeciwcukrzycowe. Działają
one poprzez różne mechanizmy, kontrolując
poziom glukozy we krwi.
Fitowspomaganie
Podczas farmakoterapii cukrzycowej
stosuje się nieraz kilka leków,
co może nasilić skutki uboczne.
W tej sytuacji współczesnej
medycynie przychodzi
z pomocą
fitoterapia. Należy przy tym pamiętać, że fitoterapia ma
tu charakter wspomagający. Niestety, nie może być stosowana
w cukrzycy typu I. Roślinne związki biologicznie
czynne nie są w stanie zastąpić insuliny.
"Mądra" morwa
Rośliną skutecznie wspomagającą terapię w cukrzycy
jest morwa biała Morus alba. Jest to drzewo z rodziny
morwowatych Moraceae, pochodzi z Azji. Rośnie w klimacie
tropikalnym, subtropikalnym i umiarkowanym,
osiąga wysokość do 15 m. Preferuje stanowiska słoneczne
ciepłe, wilgotne, dobrze przepuszczalne gleby gliniaste.
W Polsce jej pędy i liście zaczynają rozwijać się w maju, co
wynika z szerokości geograficznej. Liście są naprzemianległe,
gładkie lub ząbkowane. Kwiaty małe, zielonkawe.
Owoce dojrzewają w lipcu, podobne są do malin i mogą
przybierać różne barwy, wynikające z odmian gatunkowych:
morwa biała, czerwona, czarna. Zazwyczaj są owalne
lub kuliste, ich skórka jest gładka i delikatna.
W Polsce roślina występuje głównie w parkach. Rozwija
liście późno, wczesną jesienią szybko je traci. Z tego powodu
starożytni Grecy uznawali morwę za symbol rozumu.
Jej liście rozwijają się dopiero po wiosennych przymrozkach,
by się uchronić przed zniszczeniem.
Od tkalni jedwabiu do kuchni
Do Europy morwa trafiła z Chin, wraz z rozwojem jedwabnictwa
i hodowlą jedwabników. Jedwabnik morwowy
Bombyx mori to gatunek nocnego motyla, udomowionego
już kilka tysięcy lat temu, odżywiającego się liśćmi
morwy. Kokony jedwabiu buduje z długich nici. Jego hodowla
- tak jak hodowla jedwabnika dębowego Atheraea
pernyi - jest podstawą produkcji jedwabiu.
Przez wiele stuleci udawało się Chińczykom zachować
w tajemnicy pochodzenie jedwabiu. Dopiero w V wieku,
po ślubie chińskiej księżniczki z japońskim władcą, świat
poznał sekret jedwabnych nici. Księżniczka przemyciła we
włosach jajeczka jedwabnika, wraz z nasionami morwy.
TYTUL
Pieniądze i zdrowie...
Morwa biała jest ceniona w Chinach od tysiącleci. Nic
dziwnego, wszak pierwsze chińskie pieniądze były produkowane
z jej liści i kory! Co jednak dla nas szczególnie ważne, medycyna chińska wykorzystuje od dawna
zdrowotne właściwości korzeni, liści i owoców Morus alba.
Są spożywane jako napar lub w postaci sproszkowanej,
dodaje się je do żywności. Badania wykazują, że liście
i pędy mają właściwości lecznicze. Zawierają związki
antyoksydacyjne, takie jak kwercytyna, izokwercytyna,
garbniki, oraz flawonoidy działające antynowotworowo.
Morwa biała była powszechnie używana przez Azjatów
w leczeniu astmy, kaszlu, zapalenia oskrzeli, bezsenności,
grypy, infekcji górnych dróg oddechowych, infekcji
oczu. Także jako środek gojący rany.
Azjatyckie przepisy
Przykładowe wykorzystanie korzeni, liści i owoców
Morus alba:
- Odwary z kory gałązek i korzeni stosuje się jako środek
na kaszel i astmę. Mają też one działanie moczopędne.
- Sok wyciśnięty z korzeni niszczy pasożyty w przewodzie
pokarmowym.
- Nalewka z liści działa przeciwgorączkowo. Zalecana
przy grypie, anginie, ale i przy zwykłym przeziębieniu.
- Świeży sok, wyciśnięty z owoców, uśmierza ból zębów.
- Sok z owoców jest środkiem pomocniczym w leczeniu
dolegliwości sercowo-naczyniowych. Wspomaga procesy
krwiotwórcze, zalecany jest w anemii.
- Spożywanie świeżych owoców zaleca się w chorobie
wrzodowej żołądka i dwunastnicy.
Liście i owoce
morwy białej są bogate w witaminy, szczególnie w witaminę
C oraz witaminy z grupy B (B1, B2, B6), D, E, w kwas
foliowy, kwas nikotynowy (witamina PP), ß-karoten
i ksantofile.
Zawierają też aminokwasy egzogenne, takie
jak metionina, treonina, lizyna, histydyna, leucyna
i tryptofan, także argininę, prolinę
i kwas asparaginowy.
Bogate są w żelazo i wapń.
Dla diabetyków
Jedną z najważniejszych cech prozdrowotnych morwy
białej jest zdolność obniżania poziomu glukozy we
krwi. Sprawia to związek znajdujący się w liściach - 1-deoksynojirimicyna
(DJN). Jest to cukier złożony, zawierający
azot. Działa hamująco na enzymy a i ß - glukozydazę.
To enzymy odpowiedzialne za trawienie w jelicie
cienkim cukrów złożonych do glukozy. Ograniczenie ich
aktywności powoduje spowolnienie wchłaniania glukozy,
a więc zmniejszenie poposiłkowej glikemii. DJN,
w przeciwieństwie do syntetycznych inhibitorów enzymatycznych,
nie powoduje wzdęć, senności czy biegunek.
Wystarczy około 1 g liści morwy białej zalać 100 ml
wody o temperaturze około 100oC i zaparzać przez 3 do
5 minut, by powstał napar, zmniejszający absorpcję glukozy
w jelitach.
W kuchniach świata
Morwa biała wykorzystywana jest przez Azjatów w kuchni.
Zarówno ze świeżych, jak i suszonych liści sporządza
się napary. Suszone i zmielone listki są powszechnym
dodatkiem do deserów w Korei Płdn. Każda część morwy
białej, a więc liście, korzenie, owoce, są używane
w kuchni azjatyckiej. Z owoców przyrządza się herbatki, soki, nalewki. Z liści i z korzeni herbatki, napary i wyciągi.
W polskich sklepach, szczególnie tych ze zdrową żywnością,
można kupić suszone owoce morwy białej, które
mogą być wspaniałym dodatkiem do płatków śniadaniowych,
zdrową przekąską, a także dodatkiem do deseru.
10 dag dostarcza jedynie 67 kcal.
* * *
Tempo życia dzisiejszego świata sprawia, że nie troszczymy
się o nasze zdrowie, choć mamy takie możliwości
w zasięgu ręki. Tymczasem sięgamy po niezdrowe,
przetworzone produkty, co często prowadzi do chorób
dietozależnych. Wykorzystajmy dobra, które nam daje
natura. Odkryjmy morwę, tak jak zrobili to już dawno
Azjaci. To nie jest tylko surowiec do produkcji jedwabnych
nici. Przygotowanie naparu nie trwa dłużej niż
10 minut, więc nie ma wymówek.
mgr inż. Justyna Pelc
Mgr inż. Justyna Pelc jest doktorantką
w Katedrze Fizjologii
Roślin i Biochemii - na Wydziale
Kształtowania Środowiska i Rolnictwa
Zachodniopomorskiego
Uniwersytetu Technologicznego
w Szczecinie. Jest absolwentką
tej uczelni (Wydziału Nauk
o Żywności i Rybactwa). Głównym
przedmiotem jej zainteresowań
badawczych jest obecnie zagadnienie
zmniejszania toksyczności
związków fluoru w glebie i w roślinie
- poprzez dodawanie substancji
bioaktywnych.
|
Piśmiennictwo dostępne w rekacji.
|