Rany stóp
- pielęgnacja i leczenie

W Polsce już od kilku lat uprawiamy dziedzinę medycyny, specjalizującą się w problemach i zmianach w obrębie stóp. Podologia zajmuje się pielęgnacją i leczeniem stóp, stawu skokowego i podudzi. Jest połączeniem chirurgii, dermatologii, ortopedii i kosmetyki. Wraz z podiatrią (dziedzina pokrewna), która zajmuje się inwazyjnymi interwencjami chirurgiczno-traumatologicznymi, stwarza szansę dla osób z chorobami, dysfunkcjami i urazami stóp.

Leczenie ran
od najdawniejszych czasów było wielkim problemem, z którym próbowano sobie dawać radę na różne sposoby, używając różnych mikstur, a także… czarów. Tajemną tę umiejętność pozyskiwali wróżbiarze i znachorzy. Medykamenty były stosowane według zasady jak nie pomoże, to chyba i nie zaszkodzi. Metodą prób i błędów dochodzono, które środki i metody pomagają, które są obojętne i nieskuteczne, a które po prostu szkodzą. Środki stosowane w gojeniu ran to głównie rośliny, zioła, olejki, produkty miodopochodne, a także pijawki i larwy much.
Zmiany na stopach, takie jak wrastające paznokcie czy owrzodzenia, były kiedyś traktowane raczej lekceważąco. Szalejące śmiertelne epidemie w czasach średniowiecza dziesiątkowały ludzi, którzy bardzo się bali ran i zarażeń kończących się śmiercią. Natomiast dolegliwości bólowe związane ze stopami rozwiązywał felczer, znachor i kowal. Warunki takich zabiegów pozostawiały wiele do życzenia, toteż wielokrotne infekcje i ropienie ran zastanawiały i skłaniały do szukania rozwiązań usuwających takie niepożądane skutki zabiegów.
Wojny i wielka liczba rannych i chorych, do których pomoc przychodziła zbyt wolno, a infekcje rozwijały się szybko, przyczyniły się do zaobserwowania i zastosowania naturalnych metod likwidacji ran trudno gojących się, z włókniakami martwiczymi. Rozwijające się w ranach robaki i larwy much pokazały ludziom zaskakujące możliwości ich oczyszczenia. Dzisiaj te metody są ciągle stosowane. Specjalne hodowle, w warunkach laboratoryjnych, much Lucilia sericata, sprzedawane są w specjalnych fiolkach lub torebeczkach. Doskonale oczyszczają trudne i skomplikowane rany. Metoda na pewno kontrowersyjna, ale bardzo skuteczna, znalazła swoich zwolenników wśród wielu lekarzy w Polsce, którzy stosują ją nawet w szpitalach. Nowoczesną metodą oczyszczającą łożysko rany, zwłaszcza przy ropiejących ranach czy kończynach po amputacji, gdzie rana ma duży wysięk ropny – jest stosowanie specjalnych pomp odsączających. Taka pompa pomaga w szybki i łagodny sposób zlikwidować treść nagromadzoną w ranie i przyspieszyć proces gojenia. Metody leczenia starymi przepisami medycyny ludowej są ciągle z powodzeniem stosowane, nawet przechodzą dziś renesans. Zmienili się natomiast powiernicy i dysponenci tych starych metod. Dziś to już nie są tylko wybrańcy i wtajemniczeni. Każdy chętny może poznać i wykorzystać bogactwo środków naturalnych. Zainteresowanie leczeniem naturalnym i samoleczeniem są bardzo pożądane. Powrót do naturalnych metod leczenia ran, z wykorzystaniem doświadczeń fitoterapii, jest pożytecznym uzupełnieniem metod medycyny konwencjonalnej, która nie chroni nas przed długą i żmudną terapią.

Rany stóp
wymagają wszechstronnego leczenia i pielęgnacji. Wynika to z narażenia naszych stóp na oddziaływanie wielu różnych czynników, takich jak urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne oraz różne procesy chorobowe. Aby doprowadzić do zagojenia rany, konieczne jest dobranie odpowiedniej metody i środków do fazy leczenia.
Najczęstsze rany w obrębie stopy to proces stopy cukrzycowej; owrzodzenia tętnicze i żylne, położone na grzbiecie i podeszwie stopy; odleżyny związane z długotrwałym miejscowym uciskiem; szczeliny i pęknięcia między palcami i na piętach; wrastające paznokcie z ziarniną, hipergranulacją i ranami w wale okołopaznokciowym; rany mechaniczne, skutkujące przerwaniem ciągłości tkanki skórnej lub zmiażdżeniem; rany po przebytym zabiegu chirurgicznym w obrębie stopy lub po częściowej amputacji.

Skala Torrance’a
Intensywność ran określamy za pomocą skali. Jedną z nich jest 5-stopniowa skala Torrance’a, przydatna np. w klasyfikacji odleżyn: Io Blednące zaczerwienienie, znikające po usunięciu ucisku. Skóra zaczerwieniona, po zmianie pozycji i po odciążeniu wraca do pierwotnego wyglądu. IIo Nieblednące zaczerwienienie, pęcherze, odleżyna ograniczona do naskórka. Zaczerwienienie nie znika, obrzęk pozostaje, mimo zmian pozycji. IIIo Zmiana obejmuje naskórek i skórę właściwą. Uszkodzenie zajmuje pełną grubość skóry, w dnie widoczna podskórna tkanka tłuszczowa, nieuszkodzona. IVo Zmiana obejmuje podskórną tkankę tłuszczową do mięśni. Uszkodzenie zajmuje tkankę tłuszczową, w dnie widoczne mięśnie, nieuszkodzone. Vo Zmiana obejmuje mięśnie do kości i stawów, w dnie są widoczne stawy i kości, czasami uszkodzone. Każda rana, w zależności od mechanizmu powstania, goi się przechodząc w kolejną fazę. Prowadzenie rany, poprzez pielęgnowanie i leczenie, wymaga indywidualnego podejścia. Przy leczeniu ran, zwłaszcza długoterminowych, które nie goją się powyżej 6 tygodni, bardzo ważny jest zapach w ranie, kolor, wysięk, a przede wszystkim pierwotne powstanie rany. Fazy gojenia ran: zapalno-wysiękowa – okres oczyszczenia; proliferacyjna – okres ziarninowania; epitalizacji – okres odnowy. Leczenie ran opiera się głównie na farmakoterapii i stosowaniu opatrunków. Wiele ran traktowanych jest ogólnie, a właśnie każda rana wymaga indywidualnego potraktowania. Pobranie wymazu bakteryjnego z łożyska rany ułatwia prawidłowe gojenie, dobór środków i opatrunków.

Dobroczynne rośliny
Istotnym elementem leczenia i pielęgnacji ran jest zastosowanie uzupełniających metod naturalnych. Rośliny bardzo pomagają w pielęgnacji i w leczeniu. Rumianek działa oczyszczająco, przeciwbakteryjnie, wiąże toksyny bakteryjne, pobudza gojenie ran i przemianę materii w skórze. Arnika likwiduje procesy zapalne, obrzęki i krwiaki. Aloes stosowany jest m.in. w oparzeniach, odmrożeniach i w stanach zapalnych ran. Szałwia działa ściągająco, przeciwzapalnie, antyseptycznie i grzybobójczo. Ziele krwawnika powstrzymuje krwawienie, wzmacnia działanie innych ziół. Drzewo herbaciane działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Manuka działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i grzybobójczo, likwiduje gronkowca złocistego. Wymienione rośliny można zastosować zarówno w postaci opatrunków na rany, olejków, jak również w kąpieli fitoterapeutycznej.

Alginiany, len i miód
Obecnie leczenie ran to specjalistyczne opatrunki, zawierające m.in. węgiel czy srebro, ale i pozyskiwane najnowocześniejszymi metodami technologicznymi alginiany (pochodząca z wodorostów sól). To także len czy miód, przyczyniające się do szybszego gojenia rany. Dają doskonałe efekty likwidujące martwice, oczyszczają łożysko rany, doprowadzają do dokrwienia i ziarninowania (epitalizacji naskórka), natłuszczają i nawilżają skórę. Wpływają też korzystnie na oddziaływanie poszczególnych etapów w ranie i gojenie rany bez komplikacji. Leczenie i pielęgnowanie ran wymaga dużej wiedzy, zaangażowania i daru, który pozwala osiągnąć dobre wyniki nawet przy bardzo skomplikowanych stanach. Stykanie się z raną, nie tylko na stopach, ukazuje wiele innych problemów pacjenta. Uzyskanie dobrych wyników wymaga więc interdyscyplinarnego podejścia, często zespołu lekarzy, pielęgniarek i specjalistów, przy współpracy ze strony rodziny pacjenta.

mgr Agnieszka Głuszczak
- Centrum Stopy