Miody - część pierwsza
Apiterapia to leczenie chorób przy pomocy produktów pszczelich, takich jak miody i ziołomiody, obnóza pyłkowe i pierzga, propolis, mleczko pszczele, wosk. Z kolei apitoksynoterapia wykorzystuje w tym celu jad pszczeli. W kolejnych numerach bedziemy kontynuowac cykl artykułów poswieconych leczniczym własciwosciom poszczególnych produktów.

Miód zaliczany jest do najbardziej wartościowych produktów pszczelich. Jego działanie lecznicze znane jest od starożytności. Badania ostatnich dziesięcioleci potwierdzają korzystne działanie lecznicze miodu w wielu schorzeniach. Polska norma określa miód jako produkt spożywczy, wytworzony przez pszczoły z nektaru roślin, spadzi lub z nektaru i ze spadzi. W związku z tym rozróżniamy trzy rodzaje miodów: nektarowy, spadziowy oraz nektarowo-spadziowy.

Podstawowym surowcem do produkcji miodu nektarowego jest nektar wytwarzany przez nektarniki kwiatów. Substancja ta zwabia - swą wonią i wysoką koncentracją cukru - owady zapylające. Miód spadziowy powstaje z wydaliny mszyc i czerwców. Odmiana miodu nektarowego zależy od gatunku rośliny, z jakiej pszczoła pobrała nektar. Miód spadziowy powstaje zarówno ze spadzi iglastej, jak i z liściastej.

Terapia
Niezależnie od rodzaju choroby, w lekkich przypadkach miód stosuje się w monoterapii. W cięższych lub bardziej zaawansowanych stanach podaje się go w połączeniu z preparatami selektywnie działającymi na daną chorobę.

Poniższa tabela przedstawia dawki dzienne miodu w różnych stanach chorobowych.

Niemowlętom podaje się 1 łyżeczkę dziennie, a dzieciom do 12 roku życia - 3 do 6 łyżeczek.

Układ oddechowy
Miód często stosowany jest w początkowej fazie przeziębienia, co prowadzi do zwiększenia odporności organizmu i ochrony dróg oddechowych przed rozwojem zakażenia. Znajduje szerokie zastosowanie w przypadkach ostrych i przewlekłych zapaleń migdałków podniebiennych, gardła oraz noso gardzieli. Dobre wyniki uzyskuje się w terapii postępującego zaniku śluzówki górnych dróg oddechowych, w nieżycie więzadeł głosowych, tylnej ściany gardła i w chrypce. Efektem jest ustąpienie suchości w gardle, właściwe nawilżenie śluzówek oraz zanik wydzieliny ropnej.

W trakcie terapii obserwuje się zanikanie kataru, kaszlu, bólu gardła i głowy, poprawę ogólnego samopoczucia i normalizację temperatury ciała. Zadowalające efekty uzyskuje się także w ostrym i przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych, krtani, tchawicy i zakażeniu zatok czołowych. Miód posiada własności upłynniające śluz oskrzelowy - działa więc wykrztuśnie. Takie działanie umożliwia terapię ostrego i przewlekłego zapalenia oskrzeli i (pomocniczo) zapalenia płuc. Podawanie miodu dzieciom chorym na świnkę i odrę łagodzi przebieg tych chorób, a u dzieci chorych na krztusiec eliminuje odruch wymiotny.

Inna ważna cecha miodu to jego właściwości przeciwalergiczne. Znajduje więc zastosowanie w terapii astmy oskrzelowej atopowej i pyłkowicy. Używa się w tym celu miodu nieprzetworzonego, zebranego w miarę możliwości w okolicy najbliższej miejscu zamieszkania pacjenta. W tym przypadku miód odgrywa rolę naturalnej szczepionki. Obecne w nim cząstki kurzu i pyłku kwiatowego (antygeny) powodują produkcję określonych przeciwciał.

Drogi oddechowe
W schorzeniach górnych dróg oddechowych miód podawany jest m.in. w postaci inhalacji. Łyżkę stołową miodu zalewa się szklanką wrzątku i wdycha przez 15-20 minut, przez okres 12-15 dni. Można również podjąć leczenie przy pomocy aparatury ultradźwiękowej. Przeprowadza się wówczas 1-2 zabiegi dziennie przez 15-20 minut. Leczenie trwa 10-20 dni. Wykorzystywane są roztwory miodu o stężeniach od 20 do 30%.

Doustnie podaje się 50-100 g dziennie w 4-5 dawkach, w postaci ciepłego roztworu w wodzie. Inhalacje sporządza się z 50% roztworu, podając go raz na dwa dni inhalatorem ultradźwiękowym, za pomocą którego przeprowadza się również elektroforezę.

Przy schorzeniach typu zapalenia oskrzeli najkorzystniej jest użyć naparu o działaniu napotnym, osłaniającym i wykrztuśnym jako rozpuszczalnika. Działanie takie posiadają surowce zielarskie: liść podbiału Farfarae folium, ziele miodunki Pulmonariae herba,  ziele lebiodki Origani herba, liść szałwii Salviae folium, korzeń i liść prawoślazu Altheae radix, folium, ziele tymianku Thymi herba.

Przy przeziębieniu, grypie, kaszlu i zapaleniu oskrzeli najkorzystniej jest stosować miód lipowy lub spadziowy. Podczas bólu gardła - tymiankowy, wrzosowy, nostrzykowy lub szałwiowy.

Układ nerwowy
Miód odznacza się łagodnym działaniem uspokajającym, nasennym i minimalizującym skutki nadmiernego napięcia nerwowego. Wpływa na poprawę czynności ośrodkowego układu nerwowego i przyczynia się do odnowy sił psychicznych organizmu. Wzmaga intensywność pracy umysłowej, a u dzieci wpływa korzystnie na rozwój psychiczny i przyczynia się do zwiększenia odporności na zakażenia. Ze względu na własności uspokajające, ułatwia leczenie bezsenności. Polecany jest dzieciom i osobom starszym, a także ludziom nerwowym i przepracowanym. W tych przypadkach ułatwia zasypianie i poprawia jakość snu.

Korzystne efekty uzyskano również w nerwicy neurastenicznej, charakteryzującej się naprzemiennymi stanami pobudzenia i astenii. Podobnie pozytywne rezultaty odnotowano w leczeniu depresji i schizofrenii. Objawy zespołów psychoorganicznych, powstałe u osób narażonych na skażenie promieniotwórcze po katastrofie reaktora w Czarnobylu, również uległy osłabieniu, dzięki terapii miodem. Miód osłabia działanie wielu używek: kawy, alkoholu oraz tytoniu, co prowadzi do zmniejszenia częstotliwości występowania chorób o podłożu nerwowym. Różnego rodzaju nerwice można leczyć miodem lawendowym, kozłkowym oraz melisowym.

Układ krążenia
Działanie miodu w tym kierunku prowadzi do zwiększenia siły i wydajności skurczu mięśnia sercowego. Następuje rozszerzenie naczyń wieńcowych, spadek ciśnienia tętniczego (poprzez zwiększenie diurezy) i normalizacja rytmu serca. Wpływ na diurezę pochodzi od zawartych w miodzie cukrów - głównie glukozy i fruktozy - występujących w stężeniu około 70%. W leczeniu nerwicy serca, po podaniu miodu, ustępuje ból w okolicy serca i zmniejsza się napięcie nerwowe. Miód stosowany jest również u pacjentów z przewlekłym sercem płucnym i (wspomagająco) w zapaleniu mięśnia sercowego. Dobre efekty odnotowano u chorych na nadciśnienie tętnicze i chorobę niedokrwienną serca.
W leczeniu choroby niedokrwiennej należy podawać systematycznie 100-200 g miodu dziennie. Powinien być to miód lawendowy, melisowy lub walerianowy (kozłkowy). Uprzednio należy miód rozpuścić w 1 szklanki ciepłej wody. Przyjmować przed posiłkami.
W terapii choroby nadciśnieniowej można rozpuścić miód w naparze z owoców głogu Crataegi fructus lub róży Rosae fructus.

prof. dr hab. Krzysztof Jędrzejko
mgr farm. Jacek Malcher
- Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach