Zioła na dziecięce biegunki
Garbniki kory dębowej działają silnie ściągająco na błony śluzowe i skórę, a także bakteriobójczo na florę bakteryjną jamy ustnej, przewodu pokarmowego i skóry; unieczynniają też niektóre
toksyny bakteryjne. Działanie ściągające i przeciwbakteryjne sprawia, że kora dębowa jest
często stosowana do wewnątrz jako środek przeciwbiegunkowy (antidiarrhoicum).
Najczęstszą chorobą układu pokarmowego u niemowląt i małych dzieci są biegunki, zwykle występujące u dzieci w
wieku od 6 do 24 miesięcy – zwłaszcza u tych, które są karmione sztucznie.
Biegunkę rozpoznaje się wtedy, gdy dziecko oddaje płynne stolce ze śluzem, krwią lub ropą – ponad 3 luźne stolce w ciągu 12 godzin
(jedynie niemowlęta karmione wyłącznie piersią mogą oddawać tyle stolców).
Przyczyny biegunek są różne, z reguły są to zachorowania
wirusowe lub bakteryjne, a samo schorzenie
może mieć przebieg ostry, z objawami ogólnymi (jak wysoka gorączka, drgawki czy zakłócenia pracy
serca) lub łagodny (wtedy objawem są głównie luźne stolce, często oddawane).
Niebezpieczeństwo zagrożenia życia z powodu ostrych biegunek – szczególnie u najmłodszych dzieci,
w I i II kwartale życia – wynika głównie z odwodnienia organizmu.
|
Przyczyną odwodnienia organizmu jest częste oddawanie
luźnych stolców. W biegunkach infekcyjnych
produkowane przez bakterie toksyny pobudzają
silne wydzielanie wody w jelicie cienkim, gdyż wpływają one na transport z krwi jonu sodu, w czym zawsze uczestniczy woda. To duże nagromadzenie
płynów w jelicie sprzyja powstawaniu korzystnych warunków dla szybkiego namnożenia bakterii, co zaostrza proces zapalny jelit, dalsze rozrzedzanie mas kałowych i konieczność częstszego
oddawania płynnych stolców.
Biegunki ostre
w większości przypadków w początkowym okresie
nie różnią się od tych przebiegających łagodnie.
Stopniowo jednak stolce stają się coraz częstsze,
bardziej wodniste, zawierają coraz więcej śluzu,
czasem z domieszką krwi. Niekiedy towarzyszą
im wymioty, bóle brzucha, nierzadko wzdęcia. Znacznie wzrasta przy tym temperatura ciała, która w początkowym okresie schorzenia
nie przekracza stanów podgorączkowych.
W miarę nasilania się biegunki stan dziecka stale się pogarsza. Dołączają się zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej,
kwasica metaboliczna, niekiedy
drgawki i niewydolność krążeniowa, stanowiąca
poważne zagrożenie życia. Taki przebieg biegunki, zwłaszcza u małego dziecka, wymaga natychmiastowej interwencji lekarza i
najczęściej leczenia szpitalnego.
Biegunki łagodne
- których główną cechą są częste wypróżnienia mniej lub więcej wodnistym stolcem, zwykle nie mają tak dramatycznego przebiegu. Nadają się też do leczenia zarówno dietetycznego, jak i ziołowego.
Niepokój powinna jednak budzić biegunka zbyt długo trwająca lub często powtarzająca się. Jeśli biegunka u dziecka trwa dłużej lub często nawraca,
jej następstwem jest upośledzenie wchłaniania
pokarmów oraz odwodnienie ustroju i utrata składników odżywczych, pochodzących z pokarmu,
głównie witamin i soli mineralnych. Dziecko wtedy jest osłabione, traci na wadze, wolniej się rozwija, wykazuje objawy niedoboru witamin, anemii
niedobarwliwej (z powodu braku żelaza), spadku
odporności, czego wynikiem jest skłonność do schorzeń infekcyjnych. Taki obraz biegunki wymaga
również, podobnie jak biegunka ostra, szybkiej interwencji lekarza i przede wszystkim ustalenia przyczyny zjawiska.
A te przyczyny mogą być różne – począwszy od nieprawidłowej
diety, którą można natychmiast skorygować,
do alergii pokarmowej i najcięższych schorzeń,
jak wrodzona (genetyczna) nietolerancja niektórych podstawowych składników pokarmowych, najczęściej glutenu (białka zbóż), białek lub węglowodanów
obecnych w mleku. W takich przypadkach
leczenie częstej i długotrwałej biegunki musi być wielokierunkowe, z zastosowaniem specjalnej diety, wyłączającej składniki pokarmowe nie tolerowane
przez organizm dziecka oraz odpowiedniej farmakoterapii. Częstych biegunek u małego dziecka
nie można lekceważyć, gdyż każde opóźnienie w podjęciu leczenia może mieć poważne i nieodwracalne
skutki zdrowotne.
U starszych dzieci
- powyżej 2-3 roku życia, w wieku przedszkolnym i szkolnym – biegunki mają najczęściej przebieg łagodny
i wynikają zwykle z błędów żywieniowych, na przykład objadania się ciężko strawnymi produktami,
zbyt jednostronnego pożywienia, nieregularnego
przyjmowania posiłków, nieumiejętnego „odchudzania się” za pomocą niesprawdzonych preparatów,
często pod dyktando reklam itp. Ostrzejszy
przebieg mają biegunki w wyniku zatrucia pokarmowego,
z powodu skażenia pożywienia bakteriami
chorobotwórczymi, z których najbardziej niebezpieczne są salmonellozy.
W lekkich postaciach biegunek (tzw. rozwolnienie),
dzieci i młodzież są leczone domowo za pomocą diety oraz przede wszystkim środków i surowców ziołowych.
|
Niektóre surowce zielarskie są tu szczególnie użyteczne.
Podaje się wybrane surowce garbnikowe o działaniu łagodnie ściągającym, przeciwzapalnym
i przeciwbakteryjnym, np. owoce czarnej jagody
Fructus Myrtilli, które można podać do picia nawet najmłodszym niemowlętom, najlepiej wraz z herbatką rumiankową
z Flos Chamomillae oraz surowce śluzowe działające osłaniająco.
W leczeniu biegunek u dzieci starszych korzysta się z surowców aromatycznych, zawierających olejki eteryczne o silnym działaniu
przeciwbakteryjnym (np. liście mięty Folium Menthae, liście szałwii Folium
Salviae), działające również przeciwskurczowo
i przeciwbólowo (np. owoce kopru włoskiego Fructus Foeniculi, owoce kminku Fructus Carvi), także surowce goryczkowe, ułatwiające i normalizujące
procesy trawienia (np. ziele piołunu Herba Absinthii, korzenie goryczki Radix Gentianae, korzenie
arcydzięgla Radix Archangelicae, niedojrzałe
pomarańcze gorzkie Fructus Aurantii immaturi.
Śluz roślinny
- a także pektyny mają duże znaczenie dietetyczne w regulacji pracy jelit. Podczas trwania biegunki wykazują
również działanie lecznicze. Oczyszczone śluzy i pektyny zachowują się jak typowe hydrokoloidy,
tworząc w wodzie lepkie, koloidalne roztwory.
W jelitach, w trakcie biegunki, pęcznieją, wchłaniając
wodę i ułatwiając formowanie stolca. Są polecane
dzieciom w leczeniu biegunek, gdyż należą do substancji bezpiecznych w użyciu, nadających się do stosowania nawet u niemowląt.
W leczeniu biegunek u małych dzieci szczególne znaczenie mają śluzy siemienia lnianego Semen Lini, bulwy niektórych
storczyków Salep Tuber, nasiona babki płesznika i babki owalnej Semen Psyllii, Semen Plantaginis ovatae, liście babki lancetowatej
Folium Plantaginis lanceolatae, korzenie i liście prawoślazu lekarskiego Radix et Folium Althaeae,
a także chleb świętojański Fructus Ceratoniae,
pektyny oraz garbniki katechinowe o działaniu
przeciwbiegunkowym.
Chleb świętojański
albo ceratonia Ceratonia siliqua (ang. carob-tree, karoub, am. carob) jest drzewem o wysokości 6-10 m, rosnącym
dziko lub uprawianym we wschodnim rejonie basenu Morza Śródziemnego (głównie na Cyprze) oraz w Arabii i Syrii.
Owocem rośliny jest mięsisty,
płaski strąk, długi do 25 cm, o skórzastej ciemnobrązowej
okrywie i miąższu fioletowo-
brązowym, bardzo słodkim, jadalnym (w miąższu tkwią brązowe,
błyszczące nasiona jednakowej
wagi 0,2 g, używane dawniej
jako odważniki - karaty).
Strąki, zwane popularnie chlebem świętojańskim, zawierają dużo cukru
inwertowanego (13%), sacharozy (20%), 3% śluzów, 3% pektyn i garbniki typu katechinowego.
Owoc jest jadalny, pożywny i ma właściwości
lecznicze. Ze świeżych owoców wyciska się sok (tak zwany kaftan), używany jako syrop do konserw owocowych i do wyrobu napojów alkoholowych.
Sproszkowane nasiona, pozbawione łupiny nasiennej, nazywane Carubin, zawierają polisacharydy (93% galaktomannoglukanów) oraz 6% białek i
nieco garbników. Są stosowane jako lek przeciwbiegunkowy, podawany nawet niemowlętom. Służą też jako składnik pożywek niskokalorycznych
(polisacharydy nie ulegają trawieniu), używanych również w dietach odchudzających.
W leczeniu biegunek dziecięcych od dawna stosowano chleb świetojański w postaci 10-procentowego odwaru.
Teraz częściej podaje się w tym celu Carubin lub mączkę uzyskaną ze zmielenia suszonych
i pozbawionych skórzastej naowocni strąków szarańczynu, wraz z nasionami.
|
Mączka ta, znana na farmaceutycznym rynku międzynarodowym
jako Carob, jest składnikiem wielu preparatów gotowych, używanych głównie w zapobieganiu
i leczeniu dolegliwości biegunkowych u dzieci i dorosłych, a także jako roślinny zagęszczacz, stosowany w przemyśle spożywczym do wytwarzania
produktów o konsystencji kremowej (sosy, kremy, desery, „dressingi”).
Inny, mniej znany surowiec śluzowy, to
bulwy storczyka
Tuber Salep. Pochodzą z gatunków storczyków
Orchis mascula, Orchis militaris, Platanthera
bifolia. Bulwy zawierają śluz, w którym są polisacharydy złożone z mannozy
i kwasu galakturonowego i mannurowego.
Kleik z bulw storczyków Mucillago
Salep, przygotowywany z 1 g surowca na 1 filiżankę wody, jest od dawna stosowanym środkiem śluzowym
w leczeniu biegunek u małych dzieci i niemowląt. Obecnie na naszym
rynku nie ma tego surowca, z powodu ochrony gatunkowej storczyków,
w związku z czym dawne zastosowanie
Tuber Salep uległo zapomnieniu.
Jednak w innych krajach, np. w Iranie lub w Turcji, śluzowo-skrobiowy kleik z salepu jest codzienną odżywką dla dzieci cierpiących
na biegunki. A ponieważ Tuber Salep są podobne do jąder
samczych, surowiec uważany jest na Wschodzie (głównie przez Arabów) również za afrodyzjak... Roślina surowcowa ma nazwę pochodzącą
od łacińskiego słowa orchis - jądra samcze i perskiego salep - jądra lisie.
W leczeniu dietetycznym biegunek małych dzieci używane są również preparaty pektynowe.
Pektyny
jako produkt farmaceutyczny stanowią oczyszczoną frakcję węglowodanową, uzyskiwaną z białych części
owoców cytrusowych (najczęściej z grejpfruta) lub z miąższu jabłek. Oczyszczone pektyny o śluzowatym
smaku zachowują się tak jak śluzy roślinne i po spożyciu (w postaci proszku) wchłaniają wodę w jelicie, pęcznieją i ułatwiają formowanie stałego stolca podczas biegunek. Mają też pewne działanie
przeciwbakteryjne i duże działanie ochronne na śluzówkę jelit.
Inną grupą surowców zielarskich, mających duże znaczenie w leczeniu biegunek, również dziecięcych,
są
surowce garbnikowe
- najlepiej zawierające garbniki katechinowe. Garbniki
działają ściągająco (adstringens), przeciwbiegunkowo
(antidiarrhoicum) i przeciwbakteryjnie (antisepticum).
Środki i surowce garbnikowe w biegunkach działają
przeciwwysiękowo, a więc zmniejszają płynność
stolców, a ponadto niszczą bakterie chorobotwórcze,
nawet oporne na antybiotyki. Ponadto chronią zmienioną zapalnie błonę śluzową przed dalszym podrażnieniem, powodując zgrubienie
jej powierzchni, na skutek wiązania znajdujących się na niej białek. Sprzyja to ograniczeniu resorpcji substancji
toksycznych, a więc i toksyn bakteryjnych, co ma duże znaczenie w leczeniu biegunek. Surowce
garbnikowe są nie tylko skuteczne, ale i dobrze tolerowane przez organizm dziecka.
Z surowców garbnikowych dla dzieci w wieku szkolnym, odpowiednie są surowce zawierające dużo garbników (powyżej 15%) i
odznaczające się wysoką skutecznością przeciwbiegunkową, takie jak kłącze pięciornika kurzego ziela (Rhizoma Tormentillae)
czy naowocnia orzecha włoskiego (Pericarpium
Juglandis).
Dla niemowląt i dzieci małych (do 2-3 lat) najwłaściwszym
surowcem garbnikowym są
owoce czarnej jagody
Fructus Myrtilli. Zawierają oprócz garbników również
barwniki antocyjanowe (nadające owocom barwę ciemnofioletową) o właściwościach odtruwających.
Zbiera się je przed całkowitym dojrzeniem
i suszy, po uprzednim przewiędnięciu, na słońcu lub w suszarniach, w temperaturze początkowo
300C, potem dosusza się w temperaturze nie przekraczającej 600C. Po wysuszeniu owoce są pomarszczone, barwy niemal czarnej.
Suszone w temperaturze początkowo zbyt wysokiej są popękane i kruszą się. Dobrze wysuszone owoce można przechowywać
do 4 lat. Owoce czarnej jagody zawierają
garbniki katechinowe oraz kompleks barwników antocyjanowych, pektyny, cukry (glukoza, fruktoza, sacharoza), glikozyd-wakcynina,
kwasy organiczne (cytrynowy, jabłkowy), witaminy C, B1, PP, P, karoten,
składniki mineralne (żelazo, fosfor, miedź, cynk, magnez). Owoce mają działanie przeciwbiegunkowe,
ściągające, przeciwbakteryjne. Działanie
lecznicze surowca jest mocno uzależnione od zawartości antocyjanozydów, które uszczelniają ściany naczyń włosowatych,
głównie gałki ocznej, zmniejszają ich przepuszczalność i łamliwość, a w przewodzie pokarmowym wiążą toksyny bakteryjne
i inne szkodliwe substancje. Garbniki działają ściągająco, przeciwbiegunkowo i przeciwkrwotocznie.
Wyciąg z owoców czarnej jagody stosuje się w leczeniu chorób siatkówki, m.in. w retinopatiach i osłabieniach wzroku
wywołanych zaburzeniami mikrokrążenia, również u chorych na cukrzycę i u osób w podeszłym wieku. Ponadto owoców czarnej
jagody używa się do lewatyw przeciw owsikom lub do płukania jamy ustnej i gardła w stanach nieżytowych
(najlepiej w połączeniu z innymi ziołowymi surowcami odkażającymi, na przykład z rumiankiem
lub szałwią). Surowcem są też
liście czarnej jagody
Folium Myrtillii, rzadziej używane w lecznictwie, głównie w mieszankach ziołowych o działaniu przeciwcukrzycowym.
Liście zawierają garbniki katechinowe,
flawonoidy, triterpeny, kwasy organiczne, witaminę C, karoten, arbutynę, hydrochinon, glukokininy
obniżające zawartość cukru we krwi, sole mineralne ze znaczną ilością manganu. Liście mają działanie ściągające, przeciwbakteryjne, przeciwcukrzycowe.
Zarówno liście, jak i owoce czarnej jagody
stosuje się również w biegunkach bakteryjnych i nieżytach jelit, ze względu na łagodne działanie zaleca się je nawet niemowlętom.
Jagodowe odwary
W warunkach domowych warto wypróbować odwary
z owoców lub liści jagód oraz mieszankę zawierającą
owoce. Odwar z owoców Jedna łyżka suchych owoców na 1 szklankę wody. Ogrzewać łagodnie w ciągu 15-20 minut. Przy biegunkach
podawać do picia (bez słodzenia) kilka razy dziennie w podzielonych porcjach. Niemowlętom
podawać przez smoczek pół łyżki odwaru rozcieńczonego
ciepłą wodą. Odwaru można używać też zewnętrznie do płukanek lub lewatyw – wtedy może być silniejszy, z podwójnej ilości surowca.
Odwar z liści
Jedna łyżka liści na 1,5 szklanki wody. Gotować 5 minut. Podawać małym dzieciom
1 łyżkę odwaru w początkach biegunki.
W chronicznych biegunkach polecane
jest stosowanie odwaru z wysuszonych
owoców i liści czarnej jagody z dodatkiem
liści poziomki Folium Fragariae. Wszystkie składniki w równych częściach, odwar
z 1 łyżki mieszanki na 1-1,5 szklanki wody.
Odwar-mieszanka
przeciwbiegunkowa dla małych dzieci i niemowląt: koszyczek rumianku Anthodium Chamomillae, suszone
owoce czarnej jagody Fructus Myrtillii, owoce kminku Fructus Carvi w równych częściach. Jedna łyżka mieszanki na 1-1,5 szklanki wrzącej wody, łagodnie
ogrzać i pozostawiać w cieple do zaparzania przez 15-20 minut (najlepiej w termosie). Nie słodzić.
Podawać po 1 łyżeczce małym dzieciom (pół łyżeczki niemowlętom), po łyżce dzieciom starszym, kilka razy dziennie, po jedzeniu.
Niemowlętom w drugim półroczu i dzieciom starszym
można podawać kisiele z czarnych jagód, mało słodzone, jako środek dietetyczny.
Kora dębowa
Quercus cortex, zbierana z pni i gałązek młodych drzew dębu szypułkowego Quercus pedunculata syn. Q. robur
lub rzadziej występującego dębu bezszypułkowego
Quercus sessilis, jest bardzo popularnym
surowcem garbnikowym, stosowanym w lecznictwie
europejskim już od czasów starożytnych.
Surowiec zawiera garbniki (nawet do 20%), kwasy
fenolowe, flawonoidy (kwercetyna, kwercytryna),
związki żywicowe, związki triterpenowe (frydelanon)
i sole mineralne. Garbniki są mieszaniną garbników hydrolizujących (tanoidów). Dominują w nich glukozydowe pochodne kwasu galusowego
i elagowego (tanoidy) oraz w mniejszym stopniu
polimery katechiny i epikatechiny; występują
też w stanie wolnym kwas elagowy i katechina, oprócz tego niewielkie ilości związków triterpenowych
(frydelanon). W starych korach znajdują się flobafeny – farmakologicznie nieczynne produkty polimeryzacji garbników.
Garbniki kory dębowej działają silnie ściągająco (adstringens) na błony śluzowe i skórę, a także bakteriobójczo (antysepticum)
na florę bakteryjną jamy ustnej, przewodu pokarmowego i skóry oraz unieczynniają niektóre toksyny bakteryjne.
Działają korzystnie na ściany włosowatych naczyń krwionośnych przewodu pokarmowego,
zmniejszając ich przepuszczalność i hamując drobne krwawienia. Surowiec nie wykazuje
działania alergizującego. Działanie ściągające i przeciwbakteryjne garbników sprawia, że surowce
obfitujące w te substancje, wśród nich kora dębowa,
są często stosowane do wewnątrz jako środki
przeciwbiegunkowe (antidiarrhoicum). Mechanizm
działania przeciwbiegunkowego polega na zdolności wytwarzania kompleksów garbników z grupami aminowymi białek,
występujących np. w błonach śluzowych przewodu pokarmowego. Wytworzone
kompleksy białkowo-garbnikowe są dość trwałe, nierozpuszczalne w wodzie i mają zdolność
koagulacji. Garbniki przyjęte doustnie, np. w postaci odwaru z surowca garbnikowego, przede wszystkim łączą się z białkowymi składnikami nabłonka
jelitowego, powodując jego kurczenie się i zahamowanie sekrecji płynu wydzielniczego oraz utrudnienie przepływu wody
ze światła jelit, co daje w efekcie stan zaparcia, nawet przy prawidłowej
czynności wydzielniczej przewodu pokarmowego.
W biegunce utrudnione przenikanie płynów przez skurczony nabłonek jelita zapobiega utracie wody i elektrolitów, a przecież stan
odwodnienia organizmu w wyniku biegunki jest bardzo groźny, zwłaszcza dla małych dzieci, u niemowląt wręcz zagrażający życiu.
Zmniejszona sekrecja płynu żołądkowo-jelitowego doprowadza do utwardzenia kału (obstypacji). Garbniki, jako środki przeciwbiegunkowe,
hamują też procesy zapalne błon śluzowych żołądka i jelit, w wyniku działania antyseptycznego,
bowiem mają zdolność reagowania z białkami różnych drobnoustrojów, w tym szczepów patogennych, przez co ograniczają ich namnażanie.
Garbniki mają też zdolność unieczynniania toksyn bakteryjnych, przez co zmniejsza się stopień toksemii
organizmu w wyniku zakażeń bakteryjnych podczas biegunki.
Według nowszych badań, wyciągi z kory dębu hamują namnażanie wirusów, więc mają działanie wirusostatyczne,
co jest korzystne przy biegunkach wirusowych.
|
Uwaga!
Garbniki i surowce garbnikowe wykazują też działania
niepożądane, zwłaszcza jeśli należą do grupy
garbników hydrolizujących, łatwo rozpuszczalnych
w wodzie (tak jak większość garbników kory dębowej). Należy pamiętać, że długotrwałe (powyżej
3 tygodni) przyjmowanie wyciągów roślinnych obfitujących w garbniki hydrolizujące jest niekorzystne,
ponieważ związki te unieczynniają witaminę
B1 oraz wiążą sole żelaza, magnezu, wapnia
i innych składników mineralnych pożywienia, utrudniając lub uniemożliwiając ich przyswajanie. Przez bezpośrednie działania na błonę śluzową jelit,
zmniejszają też przyswajalność innych składników
pożywienia.
Wskazania
do stosowania kory dębowej podajemy według Monografii Komisji E.
Zewnętrznie – stany zapalne skóry. Wewnętrznie – niespecyficzne, ostre biegunki, miejscowe stosowanie
w łagodnych stanach zapalnych jamy ustnej i gardła oraz w zapaleniu i świądzie krocza i odbytu.
Surowiec nie jest stosowany w kąpieli na całą powierzchnię skóry lub gdy obszar zmienionej zapalnie
skóry jest zbyt wielki. Nie stosuje się też kąpieli
z kory dębowej przy sączących się egzemach, w gorączce i w chorobach infekcyjnych oraz zakaźnych,
w chorobach serca III i IV stopnia (NYHA), w nadciśnieniu IV stopnia (WHO).
Przy podawaniu surowca garbnikowego zniesione
jest lub obniżone działanie leków alkaloidowych
oraz innych leków o charakterze zasadowym, zwłaszcza zawierających grupy aminowe.
Dawkowanie
Wewnętrznie: dzienna dawka - 3 g surowca (wysuszonego)
lub równoważne ilości w przetworach. Zewnętrznie: do obmywania skóry, okładów lub płukania gardła - 20 g surowca na 1 litr wody (dla dzieci rozcieńczyć 1:1). Do kąpieli pełnych lub częściowych
- 5 g surowca na 1 litr wody.
Dla dzieci
Wewnętrznie: przetwory z kory dębowej stosuje się w biegunkach wywołanych przez bakterie lub wirusy, w zatruciach
pokarmowych spowodowanych przez związki drażniące i uszkadzające błonę śluzową przewodu pokarmowego, głównie jelita
grubego, w podostrych i przewlekłych nieżytach żołądka i jelit. Pomocniczo w skojarzeniu z antybiotykami stosowane
są w durze brzusznym i w czerwonce. Zewnętrznie: w zapaleniu jamy ustnej i gardła, oparzeniach,
w podrażnieniu i świądzie skóry (również po ukąszeniu owadów), przy wypryskach niesączących
się i małych ranach oraz otarciach naskórka, a także w upławach, zapaleniu i świądzie sromu i odbytu.
Domowe
wodne odwary Decoctum dla dzieci, ze sproszkowanej,
suchej kory dębu, są stosowane głównie zewnętrznie,
jako środek ściągający do płukania lub tamponowania jamy ustnej w przypadku aft, drożdżycy
lub lekkich stanów zapalnych (bakteryjnych) śluzówki jamy ustnej i gardła. U starszych dzieci, które potrafią płukać gardło bez połykania płynu,
również przy lekkich oparzeniach jamy ustnej gorącymi
napojami, poza tym do obmywania skóry lub robienia okładów – w lekkich stanach zapalnych skóry i otarciach naskórka.
Działanie wyciągu zależy od zawartości garbników (10-20%) rozpuszczalnych w wodzie.
W pediatrii
stosuje się najczęściej gotowe przetwory farmaceutyczne
zawierające korę dębową (zwykle obok innych
surowców zielarskich) dla dzieci starszych (powyżej 6 roku życia) jako środki przeciwbiegunkowe
lub preparaty do stosowania zewnętrznego
(także dla dzieci młodszych). W działaniu zewnętrznym
gotowe preparaty farmaceutyczne z kory dębowej służą do płukania jamy ustnej i gardła
w przypadkach infekcji bakteryjnych lub grzybiczych
(również wirusowych) oraz do kąpieli, jeśli są takie wskazania i po odpowiednim rozcieńczeniu
środka, lub do przemywania skóry (pół-kąpieli) w lekkich stanach zapalnych, przy podrażnieniach i otarciach naskórka, do przemywania płytkich,
zainfekowanych bądź krwawiących zranień skóry jako środki antyseptyczne i krwiotamujące. Wskazane
również w niezbyt ciężkich odmrożeniach lub oparzeniach skóry, także w lekkich oparzeniach jamy ustnej, do przemywania swędzących ranek
po ukąszeniu owadów, w zapaleniu i świądzie sromu
lub odbytu, w okładach leczniczych, m.in. w czyraczności.
W kąpielach leczniczych dla dzieci
stosuje się korę dębową z innymi surowcami, zwłaszcza z olejkowymi, działającymi antyseptycznie, np. z liśćmi
szałwii Salviae folium, kwiatem rumianku Chamomillae flos, zielem tymianku
Thymi herba czy macierzanki Serpylli herba.
|
Kora dębowa wykazuje również działanie przeciwpotowe
i bywa stosowana, najczęściej z innymi
surowcami o tej aktywności, takimi jak liść szałwii Salviae folium czy ziele hyzopu Hyssopi herba,
do sporządzania różnych środków (w tym kosmetycznych), wskazanych głównie w potliwości
stóp, dolegliwości często spotykanej w wieku młodzieńczym, szczególnie u chłopców w okresie dojrzewania.
prof. dr hab. Eliza Lamer-Zarawska
- kierownik Katedry Biologii i Botaniki Farmaceutycznej Akademii Medycznej we Wrocławiu
 |
Prof. dr hab. Eliza Lamer-Zarawska jest od 1981 roku kierownikiem Katedry Biologii i Botaniki Farmaceutycznej
Akademii Medycznej we Wrocławiu. Jest profesorem nauk farmaceutycznych z zakresu farmakognozji. W latach
1987-93 pełniła funkcję Prodziekana Wydziału Farmaceutycznego AM we Wrocławiu. Od roku 1998 nadal jest członkiem Komisji
Leku Naturalnego i Biotechnologii w Komitecie Nauk o Leku PAN. Opublikowała ponad 200 oryginalnych prac twórczych i przeglądowych,
8 książek popularnonaukowych z zakresu ziołolecznictwa i kosmetyki naturalnej, 7 patentów, w tym 2 patenty wdrożone do produkcji
leków, m.in. Oeparol (olej leczniczy z nasion wiesiołka dziwnego Oenothera paradoxa Hudziok, odmiany wrocławskiej - Amar).
|
Borówka czernica = czarna
jagoda = czernica (ang. bilberry, whortleberry, am. myrtle whortleberry, European
blueberry) - Vaccinium myrtillus, rodzina wrzosowatych
- Ericaceae).
Roślina występuje w lasach iglastych lub mieszanych, środkowej i północnej Europy,
Ameryki Płn. i Azji. W Polsce pospolita na nizinach oraz w Karpatach. Rośnie zwykle w rozległych zespołach
w poszyciu lasu, prawie bez współudziału innych gatunków,
które nie wytrzymują
z nią rywalizacji. Borówka
czernica jest krzewinką wysokości 40-60 cm o prosto
wzniesionych, gładkich, kanciastych łodygach. Liście
ma cienkie, skórzaste, jasnozielone, opadające jesienią.
Kwiaty dzbanuszkowate,
różowozielone, wyrastające
pojedynczo z kątów
liści. Owoc to soczysta, ciemnofioletowa, z sinawym nalotem jagoda, znana i powszechnie lubiana, jako owoc deserowy. Należy odróżnić
w lesie borówkę czernicę
od borówki bagiennej Vaccinium uliginosum, zwanej
ludowo „pijanicą”, rosnącej
na bagnach i w miejscach
wilgotnych w lasach. „Pijanica” ma jagody nieco większe niż czarna jagoda i bardziej kwaśne. Jagody te nie są trujące, nie dają też oszołomienia, jakie przypisuje
im tradycja ludowa, ale nie mają też właściwości
leczniczych... Przy rozcieraniu
w palcach jagody borówki bagiennej barwią skórę na kolor brunatno-
zielony (czarna jagoda - na fioletowy).
|