|
Kora wierzby
- badania, surowiec,zastosowanie
|
Wierzba należąca do rodzaju Salix L. występuje powszechnie w stanie naturalnym. Zasiedla tereny wilgotne, brzegi wód, ale również tereny suche i ubogie w składniki pokarmowe.
|
Spośród wielu gatunków wierzby, największe znaczenie dla fitoterapii ma wierzba purpurowa
(Salix purpurea L.) i biała (Salix alba L.). Kora wierzby jest surowcem zielarskim opisanym w wielu
farmakopeach, między innymi w polskiej (FP V) i europejskiej (Eur. Ph. 4, 2002) oraz w monografii Komisji E . Wymagana
zawartość glikozydów salicylowych w przeliczeniu na salicynę wynosi minimum 1%. Kora wierzby jest uznawana za surowiec o
działaniu przeciwgorączkowym, przeciwzapalnym i przeciwbólowym. Działanie to warunkują glikozydy salicylowe, które stanowią
jedną z jej ważniejszych grup związków czynnych. Glikozydy te łatwo rozpadają się w przewodzie pokarmowym, uwalniając alkohol
salicylowy, który dopiero w wątrobie utlenia się do kwasu salicylowego, nie powodując tym samym uszkodzeń błony śluzowej
żołądka [Wiadomości Zielarskie, nr 4, str. 13, 2001].
Zespół glikozydów salicylowych jest dość złożony. Wykryto pośród nich 6 związków: salicynę, salikortynę, salirepozyd,
populinę, salidrozyd, 3-O-cynamoilosalicynę. Z powyższych związków tylko salicyna występuje w formie glikozydu, pozostałe
zaś w postaci glikozydów dodatkowo zestryfikowanych różnymi grupami acylowymi.
Rozdzielenie i oznaczenie poszczególnych związków z grupy salicyn nie jest proste, z tego względu do oznaczania
wykorzystano fakt, że pod wpływem hydrolizy alkalicznej związki acylowe uwalniają glikozyd - salicynę.
Do oznaczenia ilościowego salicyny w tabletkach ze zmikronizowanej kory wierzby - Salicortex, zastosowano metodę z wykorzystaniem
wysokosprawnej chromatografii cieczowej HPLC (rysunek). Badania przeprowadzono we współpracy z Katedrą i Zakładem Farmakognozji z
Ogrodem Roślin Lecz niczych Akademii Medycznej w Gdańsku [Herba Polonica, tom XLIII, nr 2, str. 150, 1997].
Badano zawartość salicyny w tabletkach, przed hydrolizą zasadową i po hydrolizie. Badania ilościowe wykazały, że średnia zawartość
wolnej salicyny w tabletce wynosi 6,25 mg (1,91% masy tabletki), natomiast po procesie hydrolizy wzrasta średnio do 10,91 mg, co
stanowi 3,4% masy tabletki. Badania te posłużyły do ustalenia limitu zawartości glikozydów salicylowych w tabletkach Salicortex.
Trudności z pozyskaniem surowca o wysokiej zawartości związków czynnych skłoniły Labofarm do założenia własnej plantacji wierzby.
Do upraw zastosowano wierzbę purpurową, która jak wynika z danych literaturowych oraz badań własnych zawiera znacznie więcej
glikozydów salicylowych niż wierzba biała. Zbioru surowca leczniczego dokonano wiosną, przed wytworzeniem liści. Ścinano młode,
1-2 letnie pędy. Po oczyszczeniu i sortowaniu odkorowywano je mechanicznie, a następnie poddawano suszeniu w ściśle kontrolowanych
warunkach. Obecnie we współpracy z Katedrą i z Zakładem Biologii i Botaniki Farmaceutycznej trwają badania identyfikacyjne na
poziomie DNA w celu wyselekcjonowania surowca o najwyższej zawartości związków czynnych oraz najlepszej efektywności
terapeutycznej.
Zawartość związków czynnych w korze wierzby purpurowej pochodzącej z plantacji Labofarmu kształtuje się na poziomie około 10%,
czyli podobnym, jak dla ekstraktów wodno-alkoholowych (10-13%), które stanowią "koncenterat" związków czynnych. Taki suroweic
pozwala zapewni w tabletkach Salicortex wysoką zawartośc glikozydów salicylowych, w formie naturalnego kompleksu. Na przestrzeni
kilku ostatnich lat średnia ich zawartośc kształtuje sie na poziomie 20 mg w jednej tabletce.
W Akademii Medycznej w Gdańsku przeprowadzono badania dotyczące uwalniania salicyny z tabletek Salicortex, w środowisku
odpowiadającym warunkom panujującym w żoładku. wyniki tych eksperymentów wykazały, że z tabletek Salicortex, zawierających
średnio 6,04 mg salicyny, uwalniane jest średnio 3,67 mg salicyny w ciągu 1 godziny, co stanowi 60,76 % salicyny obecnej w
tabletce. Średnia ilość uwolnionej salicyny jest zbliżona jak dla tabletek konwencjonalnych. We wstępnych badaniach ustalono,
że wydłużenie czasu badania do 2 i 3 godzin nieznacznie tylko wpływa na ilość uwolnionej salicyny. Należy jednak podkreślić,
że na proces uwalniania salicyny z badanych tabletek składa się również jej ekstrakcja z surowca roślinnego
[Herba Polonica, tom XLIII, nr 2, s. 145 1997].
W przyszłości prace badawcze Labofarmu w dziedzinie selekcji odmian wierzby purpurowej i zwiększenia efektywności formy
gotowej leku będą zmierzać w kierunku wykorzystania izolowanych frakcji salicyn.
dr Izabela Michalska, dr Marzena Pham
|